17: ΠΕΙΡΑΙΑΣ-ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ(ΑΓ.ΓΕΩΡΓΙΟΣ)
Ιδρύθηκε ως τρόλεϊ το 1987 με την ονομασία 17: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος Κερατσινίου με αφετηρία στην οδό Σκουζέ (απ’ όπου διέρχεται και σήμερα) και κυκλική διαδρομή στον Αγ.Γεώργιο όπως και σήμερα. Βασικά η μόνη διαφορά μέσα στα χρόνια ήταν η αλλαγή της αφετηρίας από την οδό Σκουζέ στη σημερινή στον Αγ.Σπυρίδωνα (παρ’ όλο που διατήρησε την αρχική του διαδρομή δηλαδή από τη Βασ.Γεωργίου δεξιά στην Ηρώων Πολυτεχνείου κι από εκεί δεξιά στην Σκουζέ οπού και η αρχική αφετηρία και μετά δεξιά στην Ακτή Μιαούλη) που έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και η πρόσφατη τροποποίηση που λόγω της μονοδρόμησης της Βασ.Γεωργίου το δρομολόγησε μέσω της Ακτής Μιαούλη και των οδών 2ας Μεραρχίας, Ηρώων Πολυτεχνείου και Σκουζέ. Ιδρύθηκε κι αυτό σε αντικατάσταση παλιάς λεωφορειακής γραμμής και συγκεκριμένα της 848: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος. Στη Σκουζέ έκανε επίσης αφετηρία και η γραμμή 913: Πειραιάς-Λόφος Βωκού, που με τα χρόνια και μετά από πολλαπλές συνενώσεις αποτελεί το σημερινό τμήμα Λόφου Βωκού της γραμμής 915. Η γραμμή 848: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος είναι κι αυτή πολύ παλιά, από τις πρώτες μάλιστα λεωφορειακές γραμμές που λειτούργησαν στον Πειραιά από τη δεκαετία του ’30.
Η πρώτη «ενσάρκωση» της γραμμής αυτής πήρε τον αριθμό και την ονομασία 23: Ωρωλόγιον-Ταμπούρια. Οι γραμμές τραμ (και οι αντίστοιχες παράλληλες των ιδιωτών) στον Πειραιά ήταν οι αριθμοί 17,18,19,20 και 21. Οπότε όπως φαντάζεστε η πρώτη λεωφορειακή γραμμή στον Πειραιά που λειτούργησε πέρα από τις παράλληλες διαδρομές του τραμ ήταν η 22 που εξυπηρέτησε τη Δραπετσώνα στον ένα της κλάδο (σημερινό τρόλεϊ 20) και το Νεκροταφείο της Αναστάσεως στον άλλο της. (σημερινά 832/833/875) Η αμέσως επόμενη γραμμή που λειτούργησε ήταν η 23: Ωρωλόγιον-Ταμπούρια. (να σημειωθεί εδώ πως μέχρι την ένωση των δικτύων του Πειραιά και της Αθήνας μέσω της γραμμής 61 και της οδού Πειραιώς το 1932, οι αριθμήσεις ήταν εντελώς ξεχωριστές. Πχ η αντίστοιχη γραμμή 23 της Αθήνας ήταν η Αθήνα-Συνοικισμός Βύρωνος κοκ. Αυτό δεν ίσχυε για τα τραμ που είχαν ενιαία αρίθμηση, δηλαδή από 1-16 για την Αθήνα και από 17-21 για τον Πειραιά. Αυτή η σύγχυση και η ένωση των δικτύων μέσω της Πειραιώς ήταν που επέφερε την απαραίτητη επαναρίθημηση του ’40 στην οποία έχω αναφερθεί τόσες φορές)
Η γραμμή 23 είχε αφετηρία στη συμβολή της Ακτής Μιαούλη με την Βασ.Γεωργίου Β΄, (παραδόξως πολύ κοντά στη σημερινή του, αν και άλλαξε αρκετές φορές μέσα στα χρόνια) διαδρομή μέσω Ακτής Καλλιμασιώτη, Αγ.Διονυσίου, Κριεζώτου, Παλαμηδίου, Αιτωλικού και Αγχίαλου μέχρι τη σημερινή Πλατ.Ταμπουρίων όπου και τερμάτιζε. Τα χρόνια αυτά η Εθν.Αντιστάσεως συνέχιζε και μετά την Βασ.Γεωργίου, καταλήγοντας έτσι στην Ακτή Μιαούλη. Στο τρίγωνο που σχηματιζόταν από τις τρεις αυτές οδούς βρισκόταν το Δημαρχείο του Πειραιά με το περίφημο «Ρολόι!» (σημερινή Πλατ.Ωρωλογίου) Η περιπορεία που έκανε το 23 για να φτάσει στα Ταμπούρια κρίθηκε αναγκαία για να αποφύγει τη διαδρομή του τραμ 21(πρόγονος του σημερινού 909/βλέπε σχετικό κεφάλαιο) που διερχόταν από τις οδούς Μαυρομιχάλη και Παλαμηδίου, (από Θηβών μέχρι Μαυρομιχάλη) την Ακτή Κονδύλη από την οποία διερχόταν το παραλιακό τραμ των ΕΗΣ (που παρ’ όλο που δεν άνηκε στην ΗΕΜ, ίσχυαν και γι’ αυτό κανονικά οι «συμβατικές δεσμεύσεις» μιας και οι ΕΗΣ και η ΗΕΜ ήταν η ίδια εταιρία ουσιαστικά) αλλά και τη χάραξη του – υπο κατασκευήν τότε – ελαφρού σιδηροδρόμου Περάματος, επίσης των ΕΗΣ. Να σημειωθεί εδώ ότι η γραμμή αυτή ήταν η πρώτη που συνέδεσε το Κερατσίνι με τον Πειραιά, (η γραμμή 5 των ΕΗΣ/σημερινό 843 δε δημιουργήθηκε παρά τη δεκαετία του ‘50) καθώς και η πρώτη γραμμή στο Κερατσίνι ΓΕΝΙΚΑ. Αυτό και μόνο του τα λέει όλα για την ιστορικότητά της.
Το 1936 ξεκινά τελικά τη λειτουργία του ο τροχιόδρομος Περάματος των ΕΗΣ. Φυσικά ένας από τους κεντρικότερους σταθμούς του είναι η Πλατ.Ταμπουρίων που αποτελεί το τέρμα του 23. Αυτό όχι μόνο κόβει επιβάτες από τη γραμμή, αλλά την αναγκάζει και να «οπισθοχωρήσει» μεταφέροντας το τέρμα στην Υπαπαντή (σημερινή ομώνυμη στάση) με την ονομασία 23: Δημαρχείον-Υπαπαντή. Η κίνηση αυτή οδηγεί σε ραγδαία μείωση της επιβατικής κίνησης, μιας που το Κερατσίνι (βασική πηγή επιβατών της γραμμής) παραδίδεται εξ ολοκλήρου στους ΕΗΣ.
Κάτι που οι περισσότεροι δε γνωρίζουμε, είναι το γεγονός ότι ο αρχικός οικιστικός πυρήνας του Κερατσινίου δεν ήταν τα Ταμπούρια, που αποτέλεσαν το κέντρο του για πάρα πολλά χρόνια, αλλά… ο Αγ.Γεώργιος!! Αντίθετα με ό,τι θα πίστευε κανείς, ο λόφος αυτός εκείνη την περίοδο δεν ήταν απλά μια βραχώδης έκταση πάνω από τον Όρμο του Κερατσινίου, αλλά ένας πολυπληθέστατος οικισμός που έσφυζε από ζωή! Λόγω του υψομέτρου και της «φυσικής οχύρωσής» του, αποτέλεσε σίγουρο καταφύγιο που από τα αρχαία ακόμη χρόνια κατοικήθηκε κατά κόρον. Μάλιστα η εκκλησία του Αγ.Γεωργίου κτίστηκε γύρω στα 1830 προς τιμήν του Γεωργίου Καραϊσκάκη, που άφησε την τελευταία του πνοή στο παρακείμενο εκκλησάκι του Αγ.Νικολάου που ο ίδιος έχτισε το 1820! Όταν δε το 1937 το Κερατσίνι αποσπάστηκε από τον Πειραιά και αποτέλεσε ξεχωριστό Δήμο, η έδρα του δεν ήταν τα Ταμπούρια, αλλά… ο Αγ.Γεώργιος! Και ο Δήμος τα πρώτα χρόνια ονομάστηκε «Αγ.Γεώργιος Κερατσινίου!» Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο είχε το απαραίτητο οδικό δίκτυο για να δεχτεί συγκοινωνία, αλλά τη χρειαζόταν απελπισμένα! Ο τροχιόδρομος του Περάματος τον εξυπηρετούσε φυσικά, αλλά η σχετικά «χαμηλή» διέλευσή του από τη Μαρίας Κιουρί (που κρίθηκε απαραίτητη γιατί πιο πάνω οι κλίσεις του εδάφους είναι απαγορευτικές για οποιοδήποτε μέσο σταθερής τροχιάς) άφησε ένα μεγάλο κομμάτι του οικισμού ακάλυπτο.
Ιδού λοιπόν πεδίον δόξης λαμπρόν για τη γραμμή 23 που είχε περιοριστεί στην Υπαπαντή, έχοντας χάσει το μεγαλύτερο κομμάτι του μεταφορικού της έργου από τους ΕΗΣ! Η γραμμή επανασχεδιάστηκε ώστε να διέρχεται (αμφίδρομα φυσικά) από την Χορμοβίτου και όχι από την Αγχιάλου, που στο τέρμα της έπεφτε πάνω στη χάραξη των ΕΗΣ, έστριβέ δεξιά στην Καλοκαιρινού και έφτανε μέσω του ζεύγους των οδών Φιλελλήνων/Θεμιστοκλέους στον Αγ.Γεώργιο. Εκεί η χάραξη ακολοθούσε τη σημερινή (μέσω των οδών Καισαρείας, Νεύτωνος και Ακροπόλεως) τερματίζοντας όμως στη συμβολή των οδών Νεύτωνος και Καισαρείας (σημερινή στάση «Νεύτωνος-Τέρμα») και επιστρέφοντας μέσω της οδού Ακροπόλεως. Στην επιστροφή προς Πειραιά, έστριβε δεξιά από τη Θεμιστοκλέους στην Αλ.Παπαναστασίου (σημερινή άνοδος) και από εκεί έβγαινε ξανά στη Χορμοβίτου, εξυπηρετώντας έτσι (αν και μόνο στην κάθοδο) την Πλατ.Ταμπουρίων, χωρίς να μπλέκει με τη χάραξη των ΕΗΣ. Η νέα γραμμή ονομάστηκε 23: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος Κερατσινίου, ενώ διατηρήθηκε και το παλιό τέρμα στην Υπαπαντή ως «τοπικό τέρμα» για ορισμένα δρομολόγια.
Η γραμμή είχε φυσικά τεράστια επιτυχία, λόγω της πυκνότητας του πληθυσμού στον Αγ.Γεώργιο, αλλά και γιατί ήταν η μόνη που τον εξυπηρετούσε κεντροβαρικά και όχι περιφερειακά, όπως το τραμ του Περάματος. Με την επαναρίθμηση του ’40, (που στον Πειραιά εφαρμόστηκε λνίγο αργότερα) οι δύο κλάδοι του 23 μετονομάζονται σε 74: Δημαρχείο-Αγ.Γεώργιος (Ταμπούρια) και 74: Δημαρχείο-Υπαπαντή. Το 1955 ξεκινά η υπηρεσία λεωφορείων των ΕΗΣ. (τα γνωστά μας «πράσινα») Μια απ’ τις πρώτες γραμμές (αν όχι η πρώτη) που δημιουργούνται είναι η 5: Τελωνείο-Πέραμα. (σημερινό 843/περισσότερα στο σχετικό κεφάλαιο) Η γραμμή αυτή όμως ως «συμπληρωματική» του τροχιόδρομου αναγκάζεται να διέλθει από οδούς – κατά το δυνατόν – κοντινούς στη χάραξη του τραμ! (φυσικά δε μπορεί να «τρέξει» πάνω στην ίδια τη χάραξη του τραμ, γιατί από τον Αγ.Διονύσιο μέχρι το Πέραμα το τραμ «πατάει» σε αποκλειστικό διάδρομο σιδηροδρομικού τύπου με στρωτήρες, χαλίκια κτλ) Αποφασίζεται λοιπόν να διέλθει από τις οδούς Κέκροπος, Αγ.Δημητρίου, Αγχιάλου και Δημοκρατίας. (περισσότερα στο κεφάλαιο 843) Αυτό φυσικά χαροποιεί τους ιδιώτες (που έχουν πια οργανωθεί σε ΚΤΕΛ) γιατί η γραμμή 74 όπως είδαμε ήδη διερχόταν από Χορμοβίτου και όχι από Αγχιάλου! Έτσι δεν υπήρχαν «διαπλεκόμενα συμφέροντα» λόγω των συμβατικών δεσμεύσεων και μπορούν να λειτουργήσουν ελεύθερα. Όταν όμως τη δεκαετία του ’60 οι οδοί Αγχιάλου και Χορμοβίτου μονοδρομούνται, η δύο γραμμές (των ΚΤΕΛ και των ΕΗΣ) αναγκάζονται να χρησιμοποιήσουν αυτό το ζεύγος αμφότερες στο τμήμα από την Πλατ.Ταμπουρίων μέχρι και την Αγ.Δημητρίου! Αυτό κατ’ ευθείαν βάζει τη γραμμή 74 στο γνωστό καθεστώς μείωσης δρομολογίων...
Φυσικά, η γραμμή 74 συνεχίζει να λειτουργεί, αλλά χωρίς να αποβιβάζει/επιβιβάζει επιβάτες στο κοινό τμήμα. Όμως λίγα χρόνια πριν, το δίκτυο των τραμ του Πειραιά (μαζί μ’ αυτό της Αθήνας) έχει καταργηθεί. Επίσης από το 1960 έχει καταργηθεί και ο τροχιόδρομος Παραλίας των ΕΗΣ, αν και συνεχίζουν τη λειτουργία τους οι λεωφορειακές τους γραμμές και φυσικά ο Τροχιόδρομος Περάματος. Κάτω απ’ αυτό το πλαίσιο και απελπισμένα να αυξήσουν την επιβατική τους κίνηση, τα ΚΤΕΛ καταργούν την περιπορεία της γραμμής 74 στα Μανιάτικα (που είχε εφαρμοστεί ακριβώς για να μην συμπέσει με το τραμ 21) και δρομολογούν τα λεωφορεία τους απ’ ευθείας μέσω της οδού Αιτωλικού, που ακόμα είναι διπλής κατευθύνσεως και ως κεντρικός δρόμος παρέχει καλύτερη επιβατική κίνηση. Φυσικά στην οδό ήδη κυκλοφορούν λεωφορεία, (προς Αγ.Αντώνιο, Αγ.Μηνά κτλ) καμία όμως με τις συχνότητες του 74 που λόγω Αγ.Γεωργίου συνεχίζει να έχει πυκνή εξυπηρέτηση. Έτσι σιγά σίγα η γραμμή έρχεται στη σημερινή της χάραξη. Λίγα χρόνια αργότερα, θα μονοδρομηθεί και η Αιτωλικού με αποτέλεσμα τα λεωφορεία να διέρχονται όπως σήμερα, στην άνοδο από την Αιτωλικού και στην κάθοδο από την οδό Αιγάλεω.
Στο μεταξύ η αφετηρία της γραμμής έχει μεταφερθεί στην οδό Φίλωνος στην πίσω πλευρά της Πλατ.Θεμιστοκλέους. (μαζί με το 70: Πειραιάς-Ομόνοια/μελλοντικό 049) Η θέση αυτή θ' αλλάξει ξανά, όταν στα τέλη της δεκαετίας του ’60 θα δημιουργηθεί και στον Πειραιά η ανάγκη αποσυμφόρησης του κέντρου από τις αφετηρίες, οπότε και το 74 "φεύγει" από τη Φίλωνος για να πάει στην οδο 2ας Μεραρχίας. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, με την κρατικοποίηση των ΕΚΤΕΛ και των ΕΗΣ, οι «συμβατικές δεσμεύσεις» παύουν να υφίστανται, το Τραμ του Περάματος καταργείται και το 74 δεν έχει πια κανέναν περιορισμό. Έτσι, η διέλευση στα Ταμπούρια διαμορφώνεται όπως είναι σήμερα (με άνοδο από Αλ.Παπαναστασίου και κάθοδο από Ελ.Βενιζέλου) για να εξυπηρετήσει πλέον κεντροβαρικά το Κερατσίνι και την Πλατ.Κύπρου. Με το σύστημα νέας αρίθμησης της ΕΑΣ το 1981, ο κλάδος της 74 προς Αγ.Γεώργιο γίνεται το 848: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος και τα τοπικά δρομολόγια μέχρι την Υπαπαντή παίρνουν δικό τους αριθμό, το 908: Πειραιάς-Υπαπαντή. (το δρομολόγιο αυτό πήρε αρχικό αριθμό «9» γιατί το τέρμα του στην Υπαπαντή είναι εντός του Δήμου Πειραιά) Λίγα χρόνια αργότερα, η γραμμή προς Υπαπαντή θα καταργηθεί και όλα τα δρομολόγια θα τερματίζουν πλέον στον Αγ.Γεώργιο, ενώ η αφετηρία θα μεταφερθεί (εν τέλει) στην οδό Σκουζέ.
Το 1987 όπως είδαμε η γραμμή 848 καταργείται και αντικαθίσταται από το τρόλεϊ 17: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος Κερατσινίου. Σε αντίθεση όμως με τον προκάτοχό του, το 17 θα γίνει από την αρχή κυκλικό, εξυπηρετώντας έτσι καλύτερα τους κατοίκους του Αγ.Γεωργίου, που λόγω του ορεινού ανάγλυφου της περιοχής πολλές φορές δυσκολεύονται να περπατήσουν μεταξύ των οδών Καισαρείας και Ακροπόλεως. (ειδικά οι ηλικιωμένοι) Στις αρχές του ’90 η αφετηρία θα μεταφερθεί (ειρωνικά) στην αρχική της θέση πριν από 70 χρόνια, κάνοντας έτσι την γραμμή ακόμα πιο επιτυχημένη, τόσο που για 24 ολόκληρα χρόνια παραμένει αναλλοίωτη! Αυτό αλλάζει μόλις το 2014, όταν λόγω των έργων του (νέου) τραμ του Πειραιά, η Βασ.Γεωργίου μονοδρομείται ως είσοδος στο Λιμάνι και τα τρόλεϊ του 17 δρομολογούνται μέσω της Ακτής Μιαούλη και των οδών 2ας Μεραρχίας, Ηρώων Πολυτεχνείου και Σκουζέ.
Ιδρύθηκε ως τρόλεϊ το 1987 με την ονομασία 17: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος Κερατσινίου με αφετηρία στην οδό Σκουζέ (απ’ όπου διέρχεται και σήμερα) και κυκλική διαδρομή στον Αγ.Γεώργιο όπως και σήμερα. Βασικά η μόνη διαφορά μέσα στα χρόνια ήταν η αλλαγή της αφετηρίας από την οδό Σκουζέ στη σημερινή στον Αγ.Σπυρίδωνα (παρ’ όλο που διατήρησε την αρχική του διαδρομή δηλαδή από τη Βασ.Γεωργίου δεξιά στην Ηρώων Πολυτεχνείου κι από εκεί δεξιά στην Σκουζέ οπού και η αρχική αφετηρία και μετά δεξιά στην Ακτή Μιαούλη) που έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και η πρόσφατη τροποποίηση που λόγω της μονοδρόμησης της Βασ.Γεωργίου το δρομολόγησε μέσω της Ακτής Μιαούλη και των οδών 2ας Μεραρχίας, Ηρώων Πολυτεχνείου και Σκουζέ. Ιδρύθηκε κι αυτό σε αντικατάσταση παλιάς λεωφορειακής γραμμής και συγκεκριμένα της 848: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος. Στη Σκουζέ έκανε επίσης αφετηρία και η γραμμή 913: Πειραιάς-Λόφος Βωκού, που με τα χρόνια και μετά από πολλαπλές συνενώσεις αποτελεί το σημερινό τμήμα Λόφου Βωκού της γραμμής 915. Η γραμμή 848: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος είναι κι αυτή πολύ παλιά, από τις πρώτες μάλιστα λεωφορειακές γραμμές που λειτούργησαν στον Πειραιά από τη δεκαετία του ’30.
Η πρώτη «ενσάρκωση» της γραμμής αυτής πήρε τον αριθμό και την ονομασία 23: Ωρωλόγιον-Ταμπούρια. Οι γραμμές τραμ (και οι αντίστοιχες παράλληλες των ιδιωτών) στον Πειραιά ήταν οι αριθμοί 17,18,19,20 και 21. Οπότε όπως φαντάζεστε η πρώτη λεωφορειακή γραμμή στον Πειραιά που λειτούργησε πέρα από τις παράλληλες διαδρομές του τραμ ήταν η 22 που εξυπηρέτησε τη Δραπετσώνα στον ένα της κλάδο (σημερινό τρόλεϊ 20) και το Νεκροταφείο της Αναστάσεως στον άλλο της. (σημερινά 832/833/875) Η αμέσως επόμενη γραμμή που λειτούργησε ήταν η 23: Ωρωλόγιον-Ταμπούρια. (να σημειωθεί εδώ πως μέχρι την ένωση των δικτύων του Πειραιά και της Αθήνας μέσω της γραμμής 61 και της οδού Πειραιώς το 1932, οι αριθμήσεις ήταν εντελώς ξεχωριστές. Πχ η αντίστοιχη γραμμή 23 της Αθήνας ήταν η Αθήνα-Συνοικισμός Βύρωνος κοκ. Αυτό δεν ίσχυε για τα τραμ που είχαν ενιαία αρίθμηση, δηλαδή από 1-16 για την Αθήνα και από 17-21 για τον Πειραιά. Αυτή η σύγχυση και η ένωση των δικτύων μέσω της Πειραιώς ήταν που επέφερε την απαραίτητη επαναρίθημηση του ’40 στην οποία έχω αναφερθεί τόσες φορές)
Η γραμμή 23 είχε αφετηρία στη συμβολή της Ακτής Μιαούλη με την Βασ.Γεωργίου Β΄, (παραδόξως πολύ κοντά στη σημερινή του, αν και άλλαξε αρκετές φορές μέσα στα χρόνια) διαδρομή μέσω Ακτής Καλλιμασιώτη, Αγ.Διονυσίου, Κριεζώτου, Παλαμηδίου, Αιτωλικού και Αγχίαλου μέχρι τη σημερινή Πλατ.Ταμπουρίων όπου και τερμάτιζε. Τα χρόνια αυτά η Εθν.Αντιστάσεως συνέχιζε και μετά την Βασ.Γεωργίου, καταλήγοντας έτσι στην Ακτή Μιαούλη. Στο τρίγωνο που σχηματιζόταν από τις τρεις αυτές οδούς βρισκόταν το Δημαρχείο του Πειραιά με το περίφημο «Ρολόι!» (σημερινή Πλατ.Ωρωλογίου) Η περιπορεία που έκανε το 23 για να φτάσει στα Ταμπούρια κρίθηκε αναγκαία για να αποφύγει τη διαδρομή του τραμ 21(πρόγονος του σημερινού 909/βλέπε σχετικό κεφάλαιο) που διερχόταν από τις οδούς Μαυρομιχάλη και Παλαμηδίου, (από Θηβών μέχρι Μαυρομιχάλη) την Ακτή Κονδύλη από την οποία διερχόταν το παραλιακό τραμ των ΕΗΣ (που παρ’ όλο που δεν άνηκε στην ΗΕΜ, ίσχυαν και γι’ αυτό κανονικά οι «συμβατικές δεσμεύσεις» μιας και οι ΕΗΣ και η ΗΕΜ ήταν η ίδια εταιρία ουσιαστικά) αλλά και τη χάραξη του – υπο κατασκευήν τότε – ελαφρού σιδηροδρόμου Περάματος, επίσης των ΕΗΣ. Να σημειωθεί εδώ ότι η γραμμή αυτή ήταν η πρώτη που συνέδεσε το Κερατσίνι με τον Πειραιά, (η γραμμή 5 των ΕΗΣ/σημερινό 843 δε δημιουργήθηκε παρά τη δεκαετία του ‘50) καθώς και η πρώτη γραμμή στο Κερατσίνι ΓΕΝΙΚΑ. Αυτό και μόνο του τα λέει όλα για την ιστορικότητά της.
Το 1936 ξεκινά τελικά τη λειτουργία του ο τροχιόδρομος Περάματος των ΕΗΣ. Φυσικά ένας από τους κεντρικότερους σταθμούς του είναι η Πλατ.Ταμπουρίων που αποτελεί το τέρμα του 23. Αυτό όχι μόνο κόβει επιβάτες από τη γραμμή, αλλά την αναγκάζει και να «οπισθοχωρήσει» μεταφέροντας το τέρμα στην Υπαπαντή (σημερινή ομώνυμη στάση) με την ονομασία 23: Δημαρχείον-Υπαπαντή. Η κίνηση αυτή οδηγεί σε ραγδαία μείωση της επιβατικής κίνησης, μιας που το Κερατσίνι (βασική πηγή επιβατών της γραμμής) παραδίδεται εξ ολοκλήρου στους ΕΗΣ.
Κάτι που οι περισσότεροι δε γνωρίζουμε, είναι το γεγονός ότι ο αρχικός οικιστικός πυρήνας του Κερατσινίου δεν ήταν τα Ταμπούρια, που αποτέλεσαν το κέντρο του για πάρα πολλά χρόνια, αλλά… ο Αγ.Γεώργιος!! Αντίθετα με ό,τι θα πίστευε κανείς, ο λόφος αυτός εκείνη την περίοδο δεν ήταν απλά μια βραχώδης έκταση πάνω από τον Όρμο του Κερατσινίου, αλλά ένας πολυπληθέστατος οικισμός που έσφυζε από ζωή! Λόγω του υψομέτρου και της «φυσικής οχύρωσής» του, αποτέλεσε σίγουρο καταφύγιο που από τα αρχαία ακόμη χρόνια κατοικήθηκε κατά κόρον. Μάλιστα η εκκλησία του Αγ.Γεωργίου κτίστηκε γύρω στα 1830 προς τιμήν του Γεωργίου Καραϊσκάκη, που άφησε την τελευταία του πνοή στο παρακείμενο εκκλησάκι του Αγ.Νικολάου που ο ίδιος έχτισε το 1820! Όταν δε το 1937 το Κερατσίνι αποσπάστηκε από τον Πειραιά και αποτέλεσε ξεχωριστό Δήμο, η έδρα του δεν ήταν τα Ταμπούρια, αλλά… ο Αγ.Γεώργιος! Και ο Δήμος τα πρώτα χρόνια ονομάστηκε «Αγ.Γεώργιος Κερατσινίου!» Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο είχε το απαραίτητο οδικό δίκτυο για να δεχτεί συγκοινωνία, αλλά τη χρειαζόταν απελπισμένα! Ο τροχιόδρομος του Περάματος τον εξυπηρετούσε φυσικά, αλλά η σχετικά «χαμηλή» διέλευσή του από τη Μαρίας Κιουρί (που κρίθηκε απαραίτητη γιατί πιο πάνω οι κλίσεις του εδάφους είναι απαγορευτικές για οποιοδήποτε μέσο σταθερής τροχιάς) άφησε ένα μεγάλο κομμάτι του οικισμού ακάλυπτο.
Ιδού λοιπόν πεδίον δόξης λαμπρόν για τη γραμμή 23 που είχε περιοριστεί στην Υπαπαντή, έχοντας χάσει το μεγαλύτερο κομμάτι του μεταφορικού της έργου από τους ΕΗΣ! Η γραμμή επανασχεδιάστηκε ώστε να διέρχεται (αμφίδρομα φυσικά) από την Χορμοβίτου και όχι από την Αγχιάλου, που στο τέρμα της έπεφτε πάνω στη χάραξη των ΕΗΣ, έστριβέ δεξιά στην Καλοκαιρινού και έφτανε μέσω του ζεύγους των οδών Φιλελλήνων/Θεμιστοκλέους στον Αγ.Γεώργιο. Εκεί η χάραξη ακολοθούσε τη σημερινή (μέσω των οδών Καισαρείας, Νεύτωνος και Ακροπόλεως) τερματίζοντας όμως στη συμβολή των οδών Νεύτωνος και Καισαρείας (σημερινή στάση «Νεύτωνος-Τέρμα») και επιστρέφοντας μέσω της οδού Ακροπόλεως. Στην επιστροφή προς Πειραιά, έστριβε δεξιά από τη Θεμιστοκλέους στην Αλ.Παπαναστασίου (σημερινή άνοδος) και από εκεί έβγαινε ξανά στη Χορμοβίτου, εξυπηρετώντας έτσι (αν και μόνο στην κάθοδο) την Πλατ.Ταμπουρίων, χωρίς να μπλέκει με τη χάραξη των ΕΗΣ. Η νέα γραμμή ονομάστηκε 23: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος Κερατσινίου, ενώ διατηρήθηκε και το παλιό τέρμα στην Υπαπαντή ως «τοπικό τέρμα» για ορισμένα δρομολόγια.
Η γραμμή είχε φυσικά τεράστια επιτυχία, λόγω της πυκνότητας του πληθυσμού στον Αγ.Γεώργιο, αλλά και γιατί ήταν η μόνη που τον εξυπηρετούσε κεντροβαρικά και όχι περιφερειακά, όπως το τραμ του Περάματος. Με την επαναρίθμηση του ’40, (που στον Πειραιά εφαρμόστηκε λνίγο αργότερα) οι δύο κλάδοι του 23 μετονομάζονται σε 74: Δημαρχείο-Αγ.Γεώργιος (Ταμπούρια) και 74: Δημαρχείο-Υπαπαντή. Το 1955 ξεκινά η υπηρεσία λεωφορείων των ΕΗΣ. (τα γνωστά μας «πράσινα») Μια απ’ τις πρώτες γραμμές (αν όχι η πρώτη) που δημιουργούνται είναι η 5: Τελωνείο-Πέραμα. (σημερινό 843/περισσότερα στο σχετικό κεφάλαιο) Η γραμμή αυτή όμως ως «συμπληρωματική» του τροχιόδρομου αναγκάζεται να διέλθει από οδούς – κατά το δυνατόν – κοντινούς στη χάραξη του τραμ! (φυσικά δε μπορεί να «τρέξει» πάνω στην ίδια τη χάραξη του τραμ, γιατί από τον Αγ.Διονύσιο μέχρι το Πέραμα το τραμ «πατάει» σε αποκλειστικό διάδρομο σιδηροδρομικού τύπου με στρωτήρες, χαλίκια κτλ) Αποφασίζεται λοιπόν να διέλθει από τις οδούς Κέκροπος, Αγ.Δημητρίου, Αγχιάλου και Δημοκρατίας. (περισσότερα στο κεφάλαιο 843) Αυτό φυσικά χαροποιεί τους ιδιώτες (που έχουν πια οργανωθεί σε ΚΤΕΛ) γιατί η γραμμή 74 όπως είδαμε ήδη διερχόταν από Χορμοβίτου και όχι από Αγχιάλου! Έτσι δεν υπήρχαν «διαπλεκόμενα συμφέροντα» λόγω των συμβατικών δεσμεύσεων και μπορούν να λειτουργήσουν ελεύθερα. Όταν όμως τη δεκαετία του ’60 οι οδοί Αγχιάλου και Χορμοβίτου μονοδρομούνται, η δύο γραμμές (των ΚΤΕΛ και των ΕΗΣ) αναγκάζονται να χρησιμοποιήσουν αυτό το ζεύγος αμφότερες στο τμήμα από την Πλατ.Ταμπουρίων μέχρι και την Αγ.Δημητρίου! Αυτό κατ’ ευθείαν βάζει τη γραμμή 74 στο γνωστό καθεστώς μείωσης δρομολογίων...
Φυσικά, η γραμμή 74 συνεχίζει να λειτουργεί, αλλά χωρίς να αποβιβάζει/επιβιβάζει επιβάτες στο κοινό τμήμα. Όμως λίγα χρόνια πριν, το δίκτυο των τραμ του Πειραιά (μαζί μ’ αυτό της Αθήνας) έχει καταργηθεί. Επίσης από το 1960 έχει καταργηθεί και ο τροχιόδρομος Παραλίας των ΕΗΣ, αν και συνεχίζουν τη λειτουργία τους οι λεωφορειακές τους γραμμές και φυσικά ο Τροχιόδρομος Περάματος. Κάτω απ’ αυτό το πλαίσιο και απελπισμένα να αυξήσουν την επιβατική τους κίνηση, τα ΚΤΕΛ καταργούν την περιπορεία της γραμμής 74 στα Μανιάτικα (που είχε εφαρμοστεί ακριβώς για να μην συμπέσει με το τραμ 21) και δρομολογούν τα λεωφορεία τους απ’ ευθείας μέσω της οδού Αιτωλικού, που ακόμα είναι διπλής κατευθύνσεως και ως κεντρικός δρόμος παρέχει καλύτερη επιβατική κίνηση. Φυσικά στην οδό ήδη κυκλοφορούν λεωφορεία, (προς Αγ.Αντώνιο, Αγ.Μηνά κτλ) καμία όμως με τις συχνότητες του 74 που λόγω Αγ.Γεωργίου συνεχίζει να έχει πυκνή εξυπηρέτηση. Έτσι σιγά σίγα η γραμμή έρχεται στη σημερινή της χάραξη. Λίγα χρόνια αργότερα, θα μονοδρομηθεί και η Αιτωλικού με αποτέλεσμα τα λεωφορεία να διέρχονται όπως σήμερα, στην άνοδο από την Αιτωλικού και στην κάθοδο από την οδό Αιγάλεω.
Στο μεταξύ η αφετηρία της γραμμής έχει μεταφερθεί στην οδό Φίλωνος στην πίσω πλευρά της Πλατ.Θεμιστοκλέους. (μαζί με το 70: Πειραιάς-Ομόνοια/μελλοντικό 049) Η θέση αυτή θ' αλλάξει ξανά, όταν στα τέλη της δεκαετίας του ’60 θα δημιουργηθεί και στον Πειραιά η ανάγκη αποσυμφόρησης του κέντρου από τις αφετηρίες, οπότε και το 74 "φεύγει" από τη Φίλωνος για να πάει στην οδο 2ας Μεραρχίας. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, με την κρατικοποίηση των ΕΚΤΕΛ και των ΕΗΣ, οι «συμβατικές δεσμεύσεις» παύουν να υφίστανται, το Τραμ του Περάματος καταργείται και το 74 δεν έχει πια κανέναν περιορισμό. Έτσι, η διέλευση στα Ταμπούρια διαμορφώνεται όπως είναι σήμερα (με άνοδο από Αλ.Παπαναστασίου και κάθοδο από Ελ.Βενιζέλου) για να εξυπηρετήσει πλέον κεντροβαρικά το Κερατσίνι και την Πλατ.Κύπρου. Με το σύστημα νέας αρίθμησης της ΕΑΣ το 1981, ο κλάδος της 74 προς Αγ.Γεώργιο γίνεται το 848: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος και τα τοπικά δρομολόγια μέχρι την Υπαπαντή παίρνουν δικό τους αριθμό, το 908: Πειραιάς-Υπαπαντή. (το δρομολόγιο αυτό πήρε αρχικό αριθμό «9» γιατί το τέρμα του στην Υπαπαντή είναι εντός του Δήμου Πειραιά) Λίγα χρόνια αργότερα, η γραμμή προς Υπαπαντή θα καταργηθεί και όλα τα δρομολόγια θα τερματίζουν πλέον στον Αγ.Γεώργιο, ενώ η αφετηρία θα μεταφερθεί (εν τέλει) στην οδό Σκουζέ.
Το 1987 όπως είδαμε η γραμμή 848 καταργείται και αντικαθίσταται από το τρόλεϊ 17: Πειραιάς-Αγ.Γεώργιος Κερατσινίου. Σε αντίθεση όμως με τον προκάτοχό του, το 17 θα γίνει από την αρχή κυκλικό, εξυπηρετώντας έτσι καλύτερα τους κατοίκους του Αγ.Γεωργίου, που λόγω του ορεινού ανάγλυφου της περιοχής πολλές φορές δυσκολεύονται να περπατήσουν μεταξύ των οδών Καισαρείας και Ακροπόλεως. (ειδικά οι ηλικιωμένοι) Στις αρχές του ’90 η αφετηρία θα μεταφερθεί (ειρωνικά) στην αρχική της θέση πριν από 70 χρόνια, κάνοντας έτσι την γραμμή ακόμα πιο επιτυχημένη, τόσο που για 24 ολόκληρα χρόνια παραμένει αναλλοίωτη! Αυτό αλλάζει μόλις το 2014, όταν λόγω των έργων του (νέου) τραμ του Πειραιά, η Βασ.Γεωργίου μονοδρομείται ως είσοδος στο Λιμάνι και τα τρόλεϊ του 17 δρομολογούνται μέσω της Ακτής Μιαούλη και των οδών 2ας Μεραρχίας, Ηρώων Πολυτεχνείου και Σκουζέ.