Aυτό κι αν έχει ιστορία... από τις ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΕΡΕΣ γραμμές της Αθήνας!! Enjoy!! 
11: ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ-Ν.ΠΑΓΚΡΑΤΙ-Ν.ΕΛΒΕΤΙΑ
Δημιουργήθηκε το 1980 ως «επέκταση» του τρόλεϊ 12: Κολιάτσου-Παγκράτι με την επονομασία 11: Κολιάτσου-Ν.Παγκράτι. Αφετηρία είχε μαζί με το 12 επί της Πατησίων λίγο μετά την Πλατ.Κολιάτσου στην οποία ανέστρεφε και τέρμα επί της Νικηφορίδη στο Νέο Παγκράτι. (σημερινή στάση "Ν.Παγκράτι") Η χάραξή του τότε ήταν όπως και σήμερα, χωρίς όμως το τμήμα της Ν.Ελβετίας (από Φρύνης μετά τη στάση "Γέφυρα" έστριβε αριστερά στη Λ.Κύπρου και δεξιά στη Νικηφορίδη όπου τερμάτιζε) και εξαιρώντας το γεγονός ότι ανέβαινε από Βασ.Όλγας και όχι από Αθ.Διάκου. Παρ' όλη την ίδρυση του 11 το 1980, η "παλιά γραμμή" (το τρόλεϊ 12: Κολιάτσου-Παγκράτι που τερμάτιζε στη συμβολή των οδών Ευτυχίδου και Υμηττού, μαζί με το τρόλεϊ 2) συνέχισε να λειτουργεί για άλλα τρία χρόνια, με τα περισσότερα δρομολόγια να καταλήγουν στο Παγκράτι. Μόνο το 1983 αποφασίστηκε όλα τα οχήματα να προσεγγίζουν το Ν.Παγκράτι, με αποτέλεσμα το τρόλεϊ 12 να καταργηθεί και μαζί του άλλη μια ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΑΤΗ διαδρομή του δικτύου των αστικών συγκοινωνιών της Αθήνας: Η "Κολιάτσου-Παγκράτι!"
Η γραμμή τρόλεϊ 12: Κολιάτσου-Παγκράτι ιδρύθηκε στις 10 Οκτωβρίου 1954, μαζί με την 2: Κυψέλη-Παγκράτι, για την οποία μιλήσαμε στο κεφάλαιο 2. Ο λόγος φυσικά της ίδρυσής τους ήταν για να καλύψουν το «συγκοινωνιακό κενό» που προέκυψε ένα χρόνο πριν, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής «ξήλωσε» τις σιδηροτροχιές των τραμ στα Χαυτεία, αποκόπτοντας έτσι τη συγκοινωνία σε πολλές γραμμές, δύο εκ των οποίων ήταν και τα τραμ 2/12: Κυψέλη-Παγκράτι και 3/12: Πλατ.Αμερικής-Παγκράτι. Για το μεσοδιάστημα μέχρι την ίδρυση των τρόλεϊ 2 και 12 όπως είδαμε και στο κεφάλαιο 2, η συγκοινωνία στις δύο αυτές γραμμές γινόταν από λεωφορεία της ΗΕΜ. Καταργώντας τις «καθέτους» στο νέο σύστημα αρίθμησης των τρόλεϊ, η ΗΕΜ αναγκάστηκε να δώσει στη διαδρομή Κολιάτσου-Παγκράτι (αριθμός τραμ 3/12) τον αριθμό 12, γιατί τον αριθμό 3 τον είχε ήδη πάρει το τρόλεϊ «Πατήσια-Αμπελόκηποι» (αριθμός τραμ 3/7) που ιδρύθηκε ένα χρόνο πριν. Ανάλογα και η διαδρομή Κυψέλη-Παγκράτι (αριθμός τραμ 2/12) πήρε αναγκαστικά τον αριθμό 2, γιατί το 12 είχε ήδη δοθεί στο Κολιάτσου-Παγκράτι. Άλλωστε το 2 ήταν από παλιά ο αριθμός του «συγκοινωνιακού άξονα» της Κυψέλης και το 12 του Παγκρατίου.
Το τραμ 3/12 το οποίο αντικαταστάθηκε από το τρόλεϊ 12, ιδρύθηκε ως 3/12: Πλατ.Αμερικής-Παγκράτι το 1932 όταν η ΗΕΜ σε μια προσπάθεια απομάκρυνσης των αφετηριών από την Ομόνοια, άρχισε να δημιουργεί διακεντρικά. Το 3/12 λειτουργούσε στην Πατησίων ως «ενισχυτικό» του 3: Ομόνοια-Πατήσια (το οποίο λίγα χρόνια αργότερα ενώθηκε με το τοπικό του τραμ 1 ως την Καλλιθέα στο 1/3: Καλλιθέα-Πατήσια/βλέπε κεφάλαια 1, 3 και 5) και στο Παγκράτι «μοιραζόταν» την εξυπηρέτηση με ένα άλλο νέο διακεντρικό, το 5/12: Σταθμός Λαρίσης-Παγκράτι. (βλέπε κεφάλαιο 1) Το τέρμα του ήταν φυσικά στο αρχικό τέρμα Παγκρατίου επί της οδού Ευτυχίδου. (σημερινή στάση «Παγκράτι») Ήταν μια εξαιρετικά επιτυχημένη γραμμή (και από τις πιο ιστορικές της Αθήνας) μιας και η επιβατική κίνηση και στα δύο του «άκρα» ήταν άκρως αυξημένη εκείνη την περίοδο. Μάλιστα στην Πατησίων ήταν τέτοιος ο συνωστισμός, που το 1940 προστέθηκε άλλο ένα «διακεντρικό» παράλληλο με το 1/3 (και εν μέρει με το 3/12), το 3/7: Πατήσια-Αμπελόκηποι (βλέπε Κεφάλαιο 3) Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή το 3/12 παρέμεινε ως είχε, αν και πλέον λόγω της καταστροφής του δικτύου του Σταθ.Λαρίσης, το 5/12 όπως είδαμε καταργήθηκε και στο Παγκράτι ήρθε πια το διακεντρικό 2/12: Κυψέλη-Παγκράτι για να «βοηθήσει» το 3/12 που στέναζε απ’ τον κόσμο.
Στο μεταξύ φυσικά παράλληλα με το τραμ 3/12 υπήρχαν και οι ιδιώτες λεωφορειούχοι που δρομολογούσαν τα οχήματά τους στην ίδια γραμμή. Μάλιστα, όπως είπαμε και στο κεφάλαιο 3, όταν η ΗΕΜ άρχισε να δημιουργεί διακεντρικά, οι ιδιώτες ως επί τω πλείστον δεν ακολούθησαν, παραμένοντας στην Ομόνοια (η γραμμή 12 του Παγκρατίου των ιδιωτών είχε αφετηρία στην Ομόνοια, σε αντίθεση με το τραμ 12 που πριν γίνει διακεντρικό με τα 3/12 και 5/12 είχε αφετηρία στην Ακαδημίας). Παρ’ όλα αυτά και βλέποντας την μεγάλη επιτυχία του τραμ 3/12, στις αρχές της δεκαετίας του ’50 δημιούργησαν το δικό τους παράλληλο «διακεντρικό,» την γραμμή των ΚΤΕΛ (πια) 3/12: Κολιάτσου-Παγκράτι. Μάλιστα εκείνη την περίοδο και μέχρι την κατάργησή του, το τραμ 3/12 έφτανε μόνο μέχρι Πλατ.Αμερικής! Κολιάτσου πήγε κατευθείαν ο αντικαταστάτης του, το τρόλεϊ 12 το 1954, κάτι που σημαίνει ότι ΚΑΙ ΠΑΛΙ οι ιδιώτες έκαναν πρώτοι μια επέκταση γραμμής την οποία κατόπιν ακολούθησε η ΗΕΜ.
Το 1954 λοιπόν, το τραμ 3/12: Πλατ.Αμερικής-Παγκράτι αντικαθίσταται από το τρόλεϊ 12: Κολιάτσου-Παγκράτι, ενώ διατηρείται και η «παράλληλη» γραμμή των ΚΤΕΛ 3/12: Κολιάτσου-Παγκράτι. (όπως είδαμε στο Κεφάλαιο 3, οι ιδιώτες διατήρησαν την «τροχιοδρομική» αρίθμηση με τις καθέτους μέχρι το 1981, ενώ η ΗΕΜ την κατήργησε με την έλευση των τρόλεϊ) Οι γραμμές παραμένουν ως έχουν μέχρι το 1980 όταν όπως είπαμε ιδρύεται το τρόλεϊ 11: Κολιάτσου-Ν.Παγκράτι, ως επέκταση του 12 με λίγα όμως δρομολόγια. (τα περισσότερα τερματίζουν ακόμη στο Παγκράτι ως 12) Τρία χρόνια αργότερα (και πιθανόν λόγω "υπερκορεσμού" του τέρματος Παγκρατίου) αποφασίζεται όλα τα οχήματα να τερματίζουν στο Ν.Παγκράτι ως 11. Η παράλληλη γραμμή των ΚΤΕΛ 3/12: Κολιάτσου-Παγκράτι επέζησε μέχρι και το νέο σύστημα αρίθμησης της ΕΑΣ του 1981. Ήταν μάλιστα να πάρει τον αριθμό 031: Κολιάτσου-Παγκράτι, αλλά λόγω και της κρατικοποίησης των ΕΚΤΕΛ το 1977 (η ΗΕΜ είχε ήδη κρατικοποιηθεί από το 1970) αποφασίστηκε όλες οι εναπομείνασες «παράλληλες» λεωφορειακές γραμμές με τα τρόλεϊ να καταργηθούν. Έτσι τελικά ο αριθμός 031 έμεινε αχρησιμοποίητος και το τρόλεϊ 11 παρέμεινε το μόνο που εξυπηρετούσε τη συγκεκριμένη διαδρομή, κάτι που αύξησε ακόμη περισσότερο την επιβατική του κίνηση.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1986 θα επεκταθεί στη Ν.Ελβετία επί της ομώνυμης οδού (σημερινή τάση «Παλ.Τέρμα Ν.Ελβετίας») και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στην οδό Επταλόφου όπου τερματίζει και σήμερα, (για τη συγκοινωνία της Ν.Ελβετίας και της Μεταμόρφωσης θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο κεφάλαιο για τις γραμμές 054 και 209) με την ονομασία 11: Πλατ.Κολιάτσου-Ν.Παγκράτι-Ν.Ελβετία. Θα κρατήσει αυτή τη μορφή μέχρι το 2004, όπου εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων αποφασίζεται η 24ωρη λειτουργία του και η επέκταση των νυχτερινών δρομολογίων του στα Άνω Πατήσια (που τότε ήταν η αφετηρία του 3) αλλά με διαδρομή (προς αφετηρία) μέσω Λασκαράτου και Αγ.Λαύρας. Τελικά, το 2010 όταν αποφασίζεται το 3 να επεκταθεί στη Ν.Φιλαδέλφεια ώστε να είναι δυνατή η δρομολόγηση 18μετρων οχημάτων, ΚΑΙ τα ημερήσια δρομολόγια του 11 επεκτείνονται στα Άνω Πατήσια (εφ’ όσον η αφετηρία «ελευθερωθηκε») για να εξυπηρετήσουν αποτελεσματικότερα την Πατησίων. Παρ’ όλα αυτά, τα νυχτερινά του δρομολόγια διατηρούν την αρχική διαδρομή τους (μέσω Λασκαράτου και Αγ.Λαύρας) ενώ τα ημερήσια ακολουθούν αυτήν που εγκατέλειψε το 3, δηλαδή μέσω Ματσούκα, Καμπύση και Μαβίλη. Νέα ονομασία της γραμμής; 11: Άνω Πατήσια-Πλ.Κολιάτσου-Ν.Ελβετία. (αν και στα οχήματα συνεχίζεται να αναγράφεται το «Ν.Παγκράτι» αντί της «Πλ.Κολιάτσου»)
11: ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ-Ν.ΠΑΓΚΡΑΤΙ-Ν.ΕΛΒΕΤΙΑ
Δημιουργήθηκε το 1980 ως «επέκταση» του τρόλεϊ 12: Κολιάτσου-Παγκράτι με την επονομασία 11: Κολιάτσου-Ν.Παγκράτι. Αφετηρία είχε μαζί με το 12 επί της Πατησίων λίγο μετά την Πλατ.Κολιάτσου στην οποία ανέστρεφε και τέρμα επί της Νικηφορίδη στο Νέο Παγκράτι. (σημερινή στάση "Ν.Παγκράτι") Η χάραξή του τότε ήταν όπως και σήμερα, χωρίς όμως το τμήμα της Ν.Ελβετίας (από Φρύνης μετά τη στάση "Γέφυρα" έστριβε αριστερά στη Λ.Κύπρου και δεξιά στη Νικηφορίδη όπου τερμάτιζε) και εξαιρώντας το γεγονός ότι ανέβαινε από Βασ.Όλγας και όχι από Αθ.Διάκου. Παρ' όλη την ίδρυση του 11 το 1980, η "παλιά γραμμή" (το τρόλεϊ 12: Κολιάτσου-Παγκράτι που τερμάτιζε στη συμβολή των οδών Ευτυχίδου και Υμηττού, μαζί με το τρόλεϊ 2) συνέχισε να λειτουργεί για άλλα τρία χρόνια, με τα περισσότερα δρομολόγια να καταλήγουν στο Παγκράτι. Μόνο το 1983 αποφασίστηκε όλα τα οχήματα να προσεγγίζουν το Ν.Παγκράτι, με αποτέλεσμα το τρόλεϊ 12 να καταργηθεί και μαζί του άλλη μια ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΑΤΗ διαδρομή του δικτύου των αστικών συγκοινωνιών της Αθήνας: Η "Κολιάτσου-Παγκράτι!"
Η γραμμή τρόλεϊ 12: Κολιάτσου-Παγκράτι ιδρύθηκε στις 10 Οκτωβρίου 1954, μαζί με την 2: Κυψέλη-Παγκράτι, για την οποία μιλήσαμε στο κεφάλαιο 2. Ο λόγος φυσικά της ίδρυσής τους ήταν για να καλύψουν το «συγκοινωνιακό κενό» που προέκυψε ένα χρόνο πριν, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής «ξήλωσε» τις σιδηροτροχιές των τραμ στα Χαυτεία, αποκόπτοντας έτσι τη συγκοινωνία σε πολλές γραμμές, δύο εκ των οποίων ήταν και τα τραμ 2/12: Κυψέλη-Παγκράτι και 3/12: Πλατ.Αμερικής-Παγκράτι. Για το μεσοδιάστημα μέχρι την ίδρυση των τρόλεϊ 2 και 12 όπως είδαμε και στο κεφάλαιο 2, η συγκοινωνία στις δύο αυτές γραμμές γινόταν από λεωφορεία της ΗΕΜ. Καταργώντας τις «καθέτους» στο νέο σύστημα αρίθμησης των τρόλεϊ, η ΗΕΜ αναγκάστηκε να δώσει στη διαδρομή Κολιάτσου-Παγκράτι (αριθμός τραμ 3/12) τον αριθμό 12, γιατί τον αριθμό 3 τον είχε ήδη πάρει το τρόλεϊ «Πατήσια-Αμπελόκηποι» (αριθμός τραμ 3/7) που ιδρύθηκε ένα χρόνο πριν. Ανάλογα και η διαδρομή Κυψέλη-Παγκράτι (αριθμός τραμ 2/12) πήρε αναγκαστικά τον αριθμό 2, γιατί το 12 είχε ήδη δοθεί στο Κολιάτσου-Παγκράτι. Άλλωστε το 2 ήταν από παλιά ο αριθμός του «συγκοινωνιακού άξονα» της Κυψέλης και το 12 του Παγκρατίου.
Το τραμ 3/12 το οποίο αντικαταστάθηκε από το τρόλεϊ 12, ιδρύθηκε ως 3/12: Πλατ.Αμερικής-Παγκράτι το 1932 όταν η ΗΕΜ σε μια προσπάθεια απομάκρυνσης των αφετηριών από την Ομόνοια, άρχισε να δημιουργεί διακεντρικά. Το 3/12 λειτουργούσε στην Πατησίων ως «ενισχυτικό» του 3: Ομόνοια-Πατήσια (το οποίο λίγα χρόνια αργότερα ενώθηκε με το τοπικό του τραμ 1 ως την Καλλιθέα στο 1/3: Καλλιθέα-Πατήσια/βλέπε κεφάλαια 1, 3 και 5) και στο Παγκράτι «μοιραζόταν» την εξυπηρέτηση με ένα άλλο νέο διακεντρικό, το 5/12: Σταθμός Λαρίσης-Παγκράτι. (βλέπε κεφάλαιο 1) Το τέρμα του ήταν φυσικά στο αρχικό τέρμα Παγκρατίου επί της οδού Ευτυχίδου. (σημερινή στάση «Παγκράτι») Ήταν μια εξαιρετικά επιτυχημένη γραμμή (και από τις πιο ιστορικές της Αθήνας) μιας και η επιβατική κίνηση και στα δύο του «άκρα» ήταν άκρως αυξημένη εκείνη την περίοδο. Μάλιστα στην Πατησίων ήταν τέτοιος ο συνωστισμός, που το 1940 προστέθηκε άλλο ένα «διακεντρικό» παράλληλο με το 1/3 (και εν μέρει με το 3/12), το 3/7: Πατήσια-Αμπελόκηποι (βλέπε Κεφάλαιο 3) Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή το 3/12 παρέμεινε ως είχε, αν και πλέον λόγω της καταστροφής του δικτύου του Σταθ.Λαρίσης, το 5/12 όπως είδαμε καταργήθηκε και στο Παγκράτι ήρθε πια το διακεντρικό 2/12: Κυψέλη-Παγκράτι για να «βοηθήσει» το 3/12 που στέναζε απ’ τον κόσμο.
Στο μεταξύ φυσικά παράλληλα με το τραμ 3/12 υπήρχαν και οι ιδιώτες λεωφορειούχοι που δρομολογούσαν τα οχήματά τους στην ίδια γραμμή. Μάλιστα, όπως είπαμε και στο κεφάλαιο 3, όταν η ΗΕΜ άρχισε να δημιουργεί διακεντρικά, οι ιδιώτες ως επί τω πλείστον δεν ακολούθησαν, παραμένοντας στην Ομόνοια (η γραμμή 12 του Παγκρατίου των ιδιωτών είχε αφετηρία στην Ομόνοια, σε αντίθεση με το τραμ 12 που πριν γίνει διακεντρικό με τα 3/12 και 5/12 είχε αφετηρία στην Ακαδημίας). Παρ’ όλα αυτά και βλέποντας την μεγάλη επιτυχία του τραμ 3/12, στις αρχές της δεκαετίας του ’50 δημιούργησαν το δικό τους παράλληλο «διακεντρικό,» την γραμμή των ΚΤΕΛ (πια) 3/12: Κολιάτσου-Παγκράτι. Μάλιστα εκείνη την περίοδο και μέχρι την κατάργησή του, το τραμ 3/12 έφτανε μόνο μέχρι Πλατ.Αμερικής! Κολιάτσου πήγε κατευθείαν ο αντικαταστάτης του, το τρόλεϊ 12 το 1954, κάτι που σημαίνει ότι ΚΑΙ ΠΑΛΙ οι ιδιώτες έκαναν πρώτοι μια επέκταση γραμμής την οποία κατόπιν ακολούθησε η ΗΕΜ.
Το 1954 λοιπόν, το τραμ 3/12: Πλατ.Αμερικής-Παγκράτι αντικαθίσταται από το τρόλεϊ 12: Κολιάτσου-Παγκράτι, ενώ διατηρείται και η «παράλληλη» γραμμή των ΚΤΕΛ 3/12: Κολιάτσου-Παγκράτι. (όπως είδαμε στο Κεφάλαιο 3, οι ιδιώτες διατήρησαν την «τροχιοδρομική» αρίθμηση με τις καθέτους μέχρι το 1981, ενώ η ΗΕΜ την κατήργησε με την έλευση των τρόλεϊ) Οι γραμμές παραμένουν ως έχουν μέχρι το 1980 όταν όπως είπαμε ιδρύεται το τρόλεϊ 11: Κολιάτσου-Ν.Παγκράτι, ως επέκταση του 12 με λίγα όμως δρομολόγια. (τα περισσότερα τερματίζουν ακόμη στο Παγκράτι ως 12) Τρία χρόνια αργότερα (και πιθανόν λόγω "υπερκορεσμού" του τέρματος Παγκρατίου) αποφασίζεται όλα τα οχήματα να τερματίζουν στο Ν.Παγκράτι ως 11. Η παράλληλη γραμμή των ΚΤΕΛ 3/12: Κολιάτσου-Παγκράτι επέζησε μέχρι και το νέο σύστημα αρίθμησης της ΕΑΣ του 1981. Ήταν μάλιστα να πάρει τον αριθμό 031: Κολιάτσου-Παγκράτι, αλλά λόγω και της κρατικοποίησης των ΕΚΤΕΛ το 1977 (η ΗΕΜ είχε ήδη κρατικοποιηθεί από το 1970) αποφασίστηκε όλες οι εναπομείνασες «παράλληλες» λεωφορειακές γραμμές με τα τρόλεϊ να καταργηθούν. Έτσι τελικά ο αριθμός 031 έμεινε αχρησιμοποίητος και το τρόλεϊ 11 παρέμεινε το μόνο που εξυπηρετούσε τη συγκεκριμένη διαδρομή, κάτι που αύξησε ακόμη περισσότερο την επιβατική του κίνηση.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1986 θα επεκταθεί στη Ν.Ελβετία επί της ομώνυμης οδού (σημερινή τάση «Παλ.Τέρμα Ν.Ελβετίας») και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στην οδό Επταλόφου όπου τερματίζει και σήμερα, (για τη συγκοινωνία της Ν.Ελβετίας και της Μεταμόρφωσης θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο κεφάλαιο για τις γραμμές 054 και 209) με την ονομασία 11: Πλατ.Κολιάτσου-Ν.Παγκράτι-Ν.Ελβετία. Θα κρατήσει αυτή τη μορφή μέχρι το 2004, όπου εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων αποφασίζεται η 24ωρη λειτουργία του και η επέκταση των νυχτερινών δρομολογίων του στα Άνω Πατήσια (που τότε ήταν η αφετηρία του 3) αλλά με διαδρομή (προς αφετηρία) μέσω Λασκαράτου και Αγ.Λαύρας. Τελικά, το 2010 όταν αποφασίζεται το 3 να επεκταθεί στη Ν.Φιλαδέλφεια ώστε να είναι δυνατή η δρομολόγηση 18μετρων οχημάτων, ΚΑΙ τα ημερήσια δρομολόγια του 11 επεκτείνονται στα Άνω Πατήσια (εφ’ όσον η αφετηρία «ελευθερωθηκε») για να εξυπηρετήσουν αποτελεσματικότερα την Πατησίων. Παρ’ όλα αυτά, τα νυχτερινά του δρομολόγια διατηρούν την αρχική διαδρομή τους (μέσω Λασκαράτου και Αγ.Λαύρας) ενώ τα ημερήσια ακολουθούν αυτήν που εγκατέλειψε το 3, δηλαδή μέσω Ματσούκα, Καμπύση και Μαβίλη. Νέα ονομασία της γραμμής; 11: Άνω Πατήσια-Πλ.Κολιάτσου-Ν.Ελβετία. (αν και στα οχήματα συνεχίζεται να αναγράφεται το «Ν.Παγκράτι» αντί της «Πλ.Κολιάτσου»)