025: IΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ-ΠΡΟΦ.ΔΑΝΙΗΛ
026: IΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ-ΒΟΤΑΝΙΚΟΣ
027: IΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ-ΟΡΦΕΩΣ
Οι τρεις αυτές μικρές γραμμές έχουν τεράστια ιστορία στο σύστημα αστικών συγκοινωνιών της πρωτεύουσας, αφού ξεκίνησαν τη ζωή τους ως μια από τις αρχικές γραμμές του αθηναϊκού ιπποτροχιοδρόμου, που «εξηλεκτρίστηκε» και επεκτάθηκε την περίοδο 1906-1910 για να γίνει το «θρυλικο» τραμ 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός, η πρώτη «διακεντρική» γραμμή της Αθήνας και ακρογωνιαίος λίθος των μετακινήσεων για πάνω από 100 χρόνια. Ο μύθος μας αυτή τη φορά ξεκινάει λίγο μετά το 1896 και τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του σύγχρονου κόσμου, όταν αποφασίζεται μαζική επέκταση του ιππήλατου τραμ της πρωτεύουσας, μετά την μεγάλη επιτυχία του μέσου κατά τη διάρκεια των αγώνων. Τότε λοιπόν τίθεται για πρώτη φορά συγκοινωνιακό μέσο επί της οδού Ιπποκράτους (που έχει μόλις διανοιχτεί μέχρι την οδό Καλλιδρομίου) και συγκεκριμένα οι γραμμές ιπποτροχιοδρόμου «Ομόνοια-Ιπποκράτους» (που επί ηλεκτροκίνησης συνδέθηκε με τη γραμμή «Ομόνοια-Κολοκυνθούς» στο τραμ 11: Ιπποκράτους-Κολοκυνθούς/βλέπε Κεφάλαιο 12) και «Ιπποκράτους(Πευκάκια)- Σύνταγμα-Μητρόπολη.» Η δεύτερη αυτή γραμμή είχε αφετηρία αρχικά τη συμβολή των οδών Ιπποκράτους και Καλλιδρομίου, (αφού μέχρι εκεί έφτανε η Ιπποκράτους) διαδρομή μέσω των οδών Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Βουκουρεστίου, Σταδίου, Πλ.Συντάγματος και Μητροπόλεως και τέρμα στην Πλ.Μητροπόλεως.
Με την ηλεκτροκίνηση των τραμ κατά την περίοδο 1906-1910, η γραμμή «Ιπποκράτους-Μητρόπολη» επεκτείνεται στο Βοτανικό Κήπο Αθηνών, που αποτελούσε τότε μέγα προορισμό αναψυχής για την πλειονότητα των Αθηναίων. Η διαδρομή που ακολουθεί μετά τη Μητρόπολη είναι οι οδοί Μητροπόλεως, Πλ.Μοναστηρακίου, Ερμού, Πλ.Αγ.Ασωμάτων, Αγ.Ασωμάτων, Θερμοπυλών, Μεγ.Αλεξάνδρου και Ιερά Οδός, ενώ τερματίζει επί της τελευταίας εντός του Βοτανικού Κήπου, στο ύψος της σημερινής στάσης «Γεωπονική Σχολή» Η γραμμή αυτή παίρνει αριθμό και ονομασία 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός Κήπος και μαζί με το 11: Ιπποκράτους-Κολοκυνθούς, αποτελούν τις ΠΡΩΤΕΣ ΔΙΑΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ! Οι υπόλοιπες διακεντρικές δημιουργήθηκαν το 1932, όταν αποφασίστηκε να απομακρυνθούν οι αφετηρίες από την Ομόνοια και είναι απλά συνενώσεις ακτινικών γραμμών και γι’ αυτό έχουν και «κλασματικό» αριθμό, (2/7, 3/12 κτλ) σε αντίθεση με το 10 και το 11 που ήταν από ιδρύσεως διακεντρικές και είχαν αρίθμηση χωρίς «καθέτους.» Η χάραξη του 10 ήταν τέτοια, που το τραμ από τις πρώτες κιόλας μέρας λειτουργίας του σημείωσε τεράστια επιβατική κίνηση και έγινε μια από τις «θρυλικότερες» γραμμές του συστήματος, ενώ μέσα στα επόμενα χρόνια η ονομασία «Βοτανικός Κήπος» εγκαταλείφθηκε, αφού ο κόσμος απλά το αποκαλούσε «Ιπποκράτους-Βοτανικός.»
Στις αρχές της δεκαετίας του ’20 τα «θερμικά λεωφορεία» ξεκινούν πια να αναπτύσσονται πλήρως και στη συντριπτική τους πλειοψηφία, ακολουθούν τη χάραξη των τραμ, αφού εκεί είναι το μεγαλύτερο πλήθος των επιβατών. Έτσι δημιουργείται η «παράλληλη» λεωφορειακή γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός, η οποία ανταγωνίζεται με το τραμ, αλλά αντί να τερματίζει επί της Ιεράς Οδού όπως το τραμ, στρίβει αριστερά στην Σπ.Πατσή και φτάνει μέχρι το ύψος της οδού Αγ.Πολυκάρπου, όπου και το τέρμα της. Όταν το 1925 δημιουργείται η ΗΕΜ και αναλαμβάνει τους τροχιοδρόμους Αθηνών-Πειραιώς, επιβάλλοντας όπως είδαμε τις θρυλικές «Συμβατικές Δεσμεύσεις», η γραμμή των «ιδιωτών» περνάει σε καθεστώς μείωσης δρομολογίων, κάτι που έχει φυσικά ως αποτέλεσμα την αύξηση του επιβατικού έργου του τραμ. Βλέποντας αυτή την αύξηση, οι υπεύθυνοι αποφασίζουν τη δημιουργία «τοπικής» γραμμής με αριθμό και ονομασία 10: Ιπποκράτους-Μεγ.Αλεξάνδρου, η οποία τερματίζει στην ομώνυμη οδό στο ύψος της Ιεράς Οδού (σημερινή στάση «Λαΐς») και δρομολογείται στα μεσοδιαστήματα των διελεύσεων των τραμ από Βοτανικό. Την ίδια περίοδο, όπως είδαμε και στο Κεφάλαιο 022, καταργείται η τροχιοδρομική γραμμή 15: Μοναστηράκι-Σύνταγμα-Μαράσλειο και αποξηλώνονται οι γραμμές επί της Βουκουρεστίου βορείως της Πανεπιστημίου, κάτι που κάνει το τραμ 10 (και την παράλληλη γραμμή των ιδιωτών) να διέρχεται από Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Ρ.Φερραίου, Πανεπιστημίου, Βουκουρεστίου στην κάθοδο και Βουκουρεστίου, Πανεπιστημίου, Πατρ/χου Γρηγορίου Ε΄, Ακαδημίας και Ιπποκράτους στην άνοδο.
Κατά την περίοδο της Κατοχής όπως είδαμε, η ΗΕΜ υπέστη τεράστιες ζημιές σε υποδομή και τροχαίο υλικό, με αποτέλεσμα η γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός να εγκαταλείψει όλο το τμήμα από την Ιπποκράτους μέχρι την Πειραιώς και να λειτουργεί ως 10: Ομόνοια-Βοτανικός, με διαδρομή μέσω Ομόνοιας, Πειραιώς, Θερμοπυλών και Μεγ.Αλεξάνδρου, τερματίζοντας στο «τοπικό» τέρμα στη στάση «Λαΐς.» Το τμήμα προς το Βοτανικό Κήπο καταργείται εντελώς, ενώ το κομμάτι από Ιπποκράτους μέχρι Πειραιώς αφήνεται εντελώς στα χέρια των ιδιωτών και στη δική τους 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός, που συνεχίζει να τερματίζει επί της Σπ.Πατσή. (αν και επί της Ιπποκράτους συνεχίζει τη λειτουργία του το τραμ 11: Ιπποκράτους-Κολοκυνθούς/βλέπε Κεφάλαιο 12) Πολύ σύντομα, οι ιδιώτες λεωφορειούχοι δημιουργούν «παράλληλη» γραμμή και προς τη νέα χάραξη του τραμ 10, με την ονομασία 10Α: Ομόνοια-Βοτανικός και την ίδια ακριβώς διαδρομή, αλλά τέρμα στη Σπ.Πάτση, μαζί με τη λεωφορειακή γραμμή 10.
Το 1949 τελικά καταργείται και το τελευταίο τμήμα του τραμ 10, (Ομόνοια-Βοτανικός) αλλά οι γραμμές των ιδιωτών 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός και 10Α: Ομόνοια-Βοτανικός συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά. Για να καλύψει το κενό του καταργημένου τραμ, η ΗΕΜ δημιουργεί τη λεωφορειακή γραμμή ΙΜ: Ιερά Οδός-Μακρυγιάννη, με αφετηρία στη στάση «Λαΐς,» διαδρομή μέσω Μεγ.Αλεξάνδρου, Αγ.Κωνσταντίνου, Πλ.Ομονοίας, Σταδίου, Πλ.Συντάγματος, Φιλελλήνων και Αμαλίας, στην οποία και τερματίζει (στο ύψος της Διον.Αεροπαγίτου) μαζί με τη γραμμή της ΗΕΜ ΛΜ: Σταθ.Λαρίσης-Μακρυγιάννη, που δημιουργήθηκε λίγα χρόνια νωρίτερα, ως επέκταση της γραμμής της ΗΕΜ Α: Ομόνοια-Βεϊκου στο Σταθ.Λαρίσης, που μετά την Κατοχή είχε μείνει χωρίς τροχιοδρομική εξυπηρέτηση. (βλέπε Κεφάλαια 1, 2 και 15) Το 1953 και λόγω της κατάργησης του τραμ 1/3: Κολιάτσου-Κουκάκι, (βλέπε Κεφάλαια 1 και 5) οι γραμμές ΛΜ και ΙΜ επεκτείνονται επί των οδών Συγγρού, Χατζηχρήστου και Βεΐκου στην Πλατ.Κουκακίου, ενώ το 1960, με την τελική κατάργηση των υπηρεσιών λεωφορείων και τραμ της ΗΕΜ, περνούν για πάντα στην ιστορία.
Με την κατάργηση της γραμμής ΙΜ, που διερχόταν από τη Μεγ.Αλεξάνδρου σε όλο της το μήκος και τη μονοδρόμηση των βασικών αξόνων του κέντρου, η λεωφορειακή γραμμή 10Α: Ομόνοια-Βοτανικός, αποκτά αφετηρία στην Αγ.Κωνσταντίνου, διαδρομή στην κάθοδο μέσω Πλ.Ομονοίας, Πειραιώς, Μυλλέρου, Λεωνίδου, Ιεράς Οδού και Σπ.Πατσή και στην άνοδο μέσω Σπ.Πατσή, Ιεράς Οδού, Μεγ.Αλεξάνδρου και Αγ.Κωνσταντίνου. Η γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός διέρχεται στην κάθοδο από Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Βασ.Σοφίας, Βασ.Αμαλίας, Όθωνος, (τότε ήταν κάθοδος) Μητροπόλεως, Πλ.Μοναστηρακίου, Ερμού, Πλ.Αγ.Ασωμάτων, Σαρρή, Κριεζή, Μυλλέρου, Λεωνίδου, Ιερά Οδό και Σπ.Πάτση και στην άνοδο από Σπ.Πατσή, Ιερά Οδό, Μεγ.Αλεξάνδρου, Θερμοπυλών, Αγ.Ασωμάτων, Πλ.Αγ.Ασωμάτων, Ερμού, Πλ.Συντάγματος, (το τμήμα μεταξύ Όθωνος και Βασ.Γεωργίου παρέμεινε αμφίδρομο μέχρι τη δεκαετία του ’90, για να μπορούν τα διερχόμενα οχήματα να βγαίνουν από την Ερμού στην Αμαλίας) Βασ.Γεωργίου Α΄, (τότε ήταν άνοδος επίσης) Πανεπιστημίου, Ρ.Φερραίου, Ασκληπιού και Λ.Κατσώνη. Την ίδια χρονιά, ιδρύονται τοπικά δρομολόγια της 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός μέχρι τη στάση «Λαΐς» με ονομασία 10: Ιπποκράτους-Λαΐς, για να καλύψουν την αύξηση του επιβατικού έργου της γραμμής, μετά την κατάργηση της ΙΜ της ΗΕΜ.
Λίγα χρόνια αργότερα, η γραμμή 10Α: Ομόνοια-Βοτανικός συνδέεται με τη γραμμή 170: Δημαρχείο-Ιπποκράτους-Φυλακές Αβέρωφ, που είχε δημιουργηθεί το 1959 για να καλύψει το τμήμα του τραμ 11: Ιπποκράτους-Κολοκυνθούς που είχε καταργηθεί (το τμήμα «Αριστείδου-Κολοκυνθούς συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1960/βλέπε Κεφάλαιο 12) στο διακεντρικό 10Α/170: Βοτανικός-Ομόνοια-Αβέρωφ. Η συνδετική διαδρομή είναι μέσω Πλ.Ομονοίας, Σταδίου, Αρσάκη και Χαρ.Τρικούπη στην άνοδο και Ιπποκράτους, Πανεπιστημίου, Πλ.Ομονοίας στην κάθοδο. Γύρω στα 1966/1967 ξεκινά τη λειτουργία του το «θρυλικό» αμαξοστάσιο Βοτανικού της ΑΣΠΑ (εκεί που βρίσκεται ακόμα και σήμερα) και αποφασίζεται η γραμμή 10Α/170 να επεκταθεί μέσω της Αγ.Πολυκάρπου για να εξυπηρετήσει τους εργαζόμενους. Παράλληλα, η γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός επεκτείνεται νοτιότερα επί της Σπ.Πατσή, τερματίζοντας στην Πλατ.Φλέμινγκ. (σημερινό τέρμα)
Το 1969, αποφασίζεται μερικά από τα δρομολόγια του 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός να τερματίζουν στην εκκλησία του Προφ.Δανιήλ, με την ονομασία 10Α: Ιπποκράτους-Προφ.Δανιήλ. Παρ’ όλο που ο αριθμός 10Α είχε χρησιμοποιηθεί και για τη διαδρομή «Ομόνοια-Βοτανικός,» το γεγονός ότι κατά την περίοδο αυτή κανένα όχημα της γραμμής αυτής δε φέρει τον αριθμό 10Α, αλλά τον αριθμό 10Α/170 του διακεντρικού, κάνει τους υπεύθυνους να δώσουν στη γραμμή του Προφ.Δανιήλ τον αριθμό 10Α, ελπίζοντας ότι το επιβατικό κοινό θα καταλάβει τη διαφορά. Η διαδρομή του 10Α προς την εκκλησία του Προφ.Δανιήλ είναι μέσω των οδών Μυλλέρου, Αχιλλέως, Πλ.Ελαιοτριβείου, (τότε δεν υπήρχε γέφυρα στη συμβολή Αχιλλέως/Κωνσταντινουπόλεως, αλλά απλή ισόπεδη διάβαση) Σερρών, Σπ.Πατσή και Λ.Αθηνών και επιστροφή μέσω Λ.Αθηνών, Αχιλλέως και Θερμοπυλών.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, το 10Α/170 αποκτά και «αδερφάκι» διακεντρικό. Τη γραμμή 176/170: Προύσσης-Αβέρωφ, (σημερινό 813/βλέπε σχετικό κεφάλαιο) με την οποία το 10Α/170 λειτουργεί ως συγκρότημα. Παρ’ όλα αυτά, το 176/170 (όπως και η γραμμή 176: Αθήνα-Αιγάλεω/Προύσσης πριν απ’ αυτό) διέρχεται αμφίδρομα μέσω Πλ.Ομονοίας, Πειραιώς και Ιεράς Οδού, χωρίς φυσικά να εισέρχεται στο Βοτανικό. Την ίδια χρονική περίοδο και λόγω της μεγάλης βιομηχανικής ανάπτυξης της περιοχής του Βοτανικού μετά τη διάνοιξη της Λεωφ.Κηφισού τη δεκαετία του ’60, ορισμένα δρομολόγια της γραμμής 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός επεκτείνονται μέσω των οδών Σπ.Πατσή και Ορφέως στην Αγ.Τριάδα, ως 10: Ιπποκράτους-Ορφέως. Η νέα αυτή γραμμή, διατηρεί τον αριθμό 10, γιατί αποτελεί απλά επέκταση της γραμμής «Ιπποκράτους-Βοτανικός» και έχει 5-6 δρομολόγια την ημέρα για την εξυπηρέτηση των εργαζομένων.
Το 1981 και με το νέο σύστημα αρίθμησης της ΕΑΣ, η γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός μετονομάζεται σε 026: Ιπποκράτους-Βοτανικός, η 10Α: Ιπποκράτους-Προφ.Δανιήλ μετονομάζεται σε 025: Ιπποκράτους-Προφ.Δανιήλ, ενώ τα περιορισμένα δρομολόγια του 10 επί της Ορφέως αποκτούν δικό τους αριθμό, το 027: Ιπποκράτους-Ορφέως. Ξεχωριστό αριθμό επίσης αποκτούν τα τοπικά δρομολόγια της 10 μέχρι τη στάση «Λαΐς,» το 042: Ιπποκράτους-Λαΐδα. Το διακεντρικό 10Α/170 γίνεται το 043: Αβέρωφ-Βοτανικός και το διακεντρικό 176/170 γίνεται το 813: Αβέρωφ-Προύσσης. Λίγα χρόνια αργότερα, η γραμμή 043 απορροφάται από την 813, δημιουργώντας το 813 που γνωρίζουμε και σήμερα. (με τη διαφορά ότι διερχόταν ακόμα από Μεγ.Αλεξάνδρου και Αγ.Κωνσταντίνου στην άνοδο, αφού η Αγ.Κωνσταντίνου ήταν αμφίδρομη) Την ίδια περίοδο, εγκαινιάζεται η γέφυρα Αχιλλέως/Κωνσταντινουπόλεως και το 025 μη μπορώντας πια να αναστρέψει στον Προφ.Δανιήλ επεκτείνεται στο σημερινό του τέρμα, ενώ η γραμμή 042: Ιπποκράτους-Λαΐδα καταργείται, με τα οχήματά της να απορροφώνται πλήρως από το 026.
Το 1992 ξεκινούν τα έργα κατασκευής του Αττικού Μετρό και η εικόνα του κέντρου της Αθήνας αλλάζει εντελώς. Η Ερμού ανασκάπτεται ολόκληρη από το Μοναστηράκι μέχρι το Σύνταγμα, η Βασ.Αμαλίας γίνεται μόνο είσοδος (από αμφίδρομη που ήταν μέχρι τότε) και το τμήμα της Πλ.Συντάγματος από Όθωνος μέχρι Βασ.Γεωργίου που ήταν επίσης αμφίδρομο, γίνεται μονής κατεύθυνσης προς τη Λεωφ.Συγγρού, για να να «χωρέσει» το τεράστιο πλήθος των οχημάτων από την Ακαδημίας και τη Βασ.Σοφίας που, κατευθυνόμενα προς τα Νότια Προάστια, μέχρι πρότινος χρησιμοποιούσαν τη Βασ.Αμαλίας. Για τον ίδιο λόγο κι επειδή η Όθωνος είχε πλήρως καταλυφθεί από τα έργα κατασκευής του Σταθμού Συντάγματος, η Βασ.Γεωργίου Α΄ αλλάζει φορά, κατευθυνόμενη πια από την Αμαλίας στη Σταδίου. Επίσης ανασκάπτεται πλήρως και η Πλ.Αγ.Ασωμάτων στο Θησείο για την κατασκευή φρεατίου της γραμμής 3. Στα πλαίσια αυτών των αλλαγών, οι διαδρομή των γραμμών 025/026/027 προς Ιπποκράτους στο κέντρο, παίρνει τη σημερινή της μορφή και στην κάθοδο ξεκινούν να διέρχονται από Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Βασ.Σοφίας, Βασ.Γεωργίου Α΄, Πλ.Συντάγματος, Μητροπόλεως κτλ. Την όδευση αυτή τη διατηρούν και μετά την ολοκλήρωση των έργων, γιατί όταν έρχεται η ώρα να «ξαναστρωθει» η Ερμού, γίνεται κατευθείαν πεζόδρομος. (οι υπεύθυνοι είχαν δει κατά την περίοδο κατασκευής του Μετρό, ότι η έλλειψη της Ερμού δεν είχε αρνητικές επιπτώσεις στην κυκλοφορία κι έτσι αποφάσισαν να την «πεζοδρομήσουν») Επίσης και εξαιτίας των έργων στην Πλ.Αγ.Ασωμάτων, τα 025/026/027 ξεκινούν να διέρχονται από Λεωκορίου.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, το τέρμα του 026 μεταφέρεται στο Αμαξοστάσιο όπως και σήμερα, αλλά η πρώτη στάση επιβίβασης παραμένει στην Πλατ.Φλέμινγκ. Επίσης λόγω της μονοδρόμησης της οδού Ορφέως μεταξύ των οδών Σπ.Πατσή και Βουτσαρά, το 027 στην κατεύθυνση προς Ιπποκράτους δρομολογείται μέσω των οδών Βουτσαρά και Κοζάνης. Το 2006 και με το τέλος των εργασιών στο Θησείο, τα 025/026/027 επιστρέφουν στην αρχική τους χάραξη μέσω Ερμού, Πλ.Αγ.Ασωμάτων, Σαρρή κτλ. εγκαταλείποντας τη Λεωκορίου, ενώ το 2010 αφήνουν τη Βασ.Σοφίας για να διέλθουν στην κάθοδο μέσω Ομήρου, Σταδίου, Πλ.Συντάγματος, Μητροπόλεως κτλ. Έκτοτε έχουν μείνει απαράλλαχτες, συνεχίζοντας έτσι τη μακρά ιστορία τους στο σήμερα…
032: ΓΟΥΔΗ-ΜΑΡΑΣΛΕΙΟΣ
Ιδρύθηκε (μάλλον) στα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν ο ΟΑΣΑ ανέλαβε να εξυπηρετήσει μία από τις σχολικές γραμμές του Μαρασλείου με θερμικά λεωφορεία. Συνεχίζει να λειτουργεί και σήμερα, ακριβώς με την ίδια μορφή με την οποία ξεκίνησε και έχει ένα δρομολόγιο το πρωί από Γουδή κι ένα το μεσημέρι από Μαράσλειο. Το μόνο που έχει αλλάξει μέσα στα χρόνια είναι η ονομασία, αφού ξεκίνησε ως 032: Γουδί-Μαράσλειο. Tο 2000, τo «Μαράσλειο» έγινε «Μαράσλειος,» ενώ έξι χρόνια αργότερα, το «Γουδί» έγινε «Γουδή» μετά από ιστορική έρευνα κατοίκου, που απέδειξε ότι η περιοχή ονομάστηκε έτσι από κάποιον κτηματία Γουδή και όχι από το... μαγειρικό σκεύος!!
026: IΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ-ΒΟΤΑΝΙΚΟΣ
027: IΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ-ΟΡΦΕΩΣ
Οι τρεις αυτές μικρές γραμμές έχουν τεράστια ιστορία στο σύστημα αστικών συγκοινωνιών της πρωτεύουσας, αφού ξεκίνησαν τη ζωή τους ως μια από τις αρχικές γραμμές του αθηναϊκού ιπποτροχιοδρόμου, που «εξηλεκτρίστηκε» και επεκτάθηκε την περίοδο 1906-1910 για να γίνει το «θρυλικο» τραμ 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός, η πρώτη «διακεντρική» γραμμή της Αθήνας και ακρογωνιαίος λίθος των μετακινήσεων για πάνω από 100 χρόνια. Ο μύθος μας αυτή τη φορά ξεκινάει λίγο μετά το 1896 και τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του σύγχρονου κόσμου, όταν αποφασίζεται μαζική επέκταση του ιππήλατου τραμ της πρωτεύουσας, μετά την μεγάλη επιτυχία του μέσου κατά τη διάρκεια των αγώνων. Τότε λοιπόν τίθεται για πρώτη φορά συγκοινωνιακό μέσο επί της οδού Ιπποκράτους (που έχει μόλις διανοιχτεί μέχρι την οδό Καλλιδρομίου) και συγκεκριμένα οι γραμμές ιπποτροχιοδρόμου «Ομόνοια-Ιπποκράτους» (που επί ηλεκτροκίνησης συνδέθηκε με τη γραμμή «Ομόνοια-Κολοκυνθούς» στο τραμ 11: Ιπποκράτους-Κολοκυνθούς/βλέπε Κεφάλαιο 12) και «Ιπποκράτους(Πευκάκια)- Σύνταγμα-Μητρόπολη.» Η δεύτερη αυτή γραμμή είχε αφετηρία αρχικά τη συμβολή των οδών Ιπποκράτους και Καλλιδρομίου, (αφού μέχρι εκεί έφτανε η Ιπποκράτους) διαδρομή μέσω των οδών Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Βουκουρεστίου, Σταδίου, Πλ.Συντάγματος και Μητροπόλεως και τέρμα στην Πλ.Μητροπόλεως.
Με την ηλεκτροκίνηση των τραμ κατά την περίοδο 1906-1910, η γραμμή «Ιπποκράτους-Μητρόπολη» επεκτείνεται στο Βοτανικό Κήπο Αθηνών, που αποτελούσε τότε μέγα προορισμό αναψυχής για την πλειονότητα των Αθηναίων. Η διαδρομή που ακολουθεί μετά τη Μητρόπολη είναι οι οδοί Μητροπόλεως, Πλ.Μοναστηρακίου, Ερμού, Πλ.Αγ.Ασωμάτων, Αγ.Ασωμάτων, Θερμοπυλών, Μεγ.Αλεξάνδρου και Ιερά Οδός, ενώ τερματίζει επί της τελευταίας εντός του Βοτανικού Κήπου, στο ύψος της σημερινής στάσης «Γεωπονική Σχολή» Η γραμμή αυτή παίρνει αριθμό και ονομασία 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός Κήπος και μαζί με το 11: Ιπποκράτους-Κολοκυνθούς, αποτελούν τις ΠΡΩΤΕΣ ΔΙΑΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ! Οι υπόλοιπες διακεντρικές δημιουργήθηκαν το 1932, όταν αποφασίστηκε να απομακρυνθούν οι αφετηρίες από την Ομόνοια και είναι απλά συνενώσεις ακτινικών γραμμών και γι’ αυτό έχουν και «κλασματικό» αριθμό, (2/7, 3/12 κτλ) σε αντίθεση με το 10 και το 11 που ήταν από ιδρύσεως διακεντρικές και είχαν αρίθμηση χωρίς «καθέτους.» Η χάραξη του 10 ήταν τέτοια, που το τραμ από τις πρώτες κιόλας μέρας λειτουργίας του σημείωσε τεράστια επιβατική κίνηση και έγινε μια από τις «θρυλικότερες» γραμμές του συστήματος, ενώ μέσα στα επόμενα χρόνια η ονομασία «Βοτανικός Κήπος» εγκαταλείφθηκε, αφού ο κόσμος απλά το αποκαλούσε «Ιπποκράτους-Βοτανικός.»
Στις αρχές της δεκαετίας του ’20 τα «θερμικά λεωφορεία» ξεκινούν πια να αναπτύσσονται πλήρως και στη συντριπτική τους πλειοψηφία, ακολουθούν τη χάραξη των τραμ, αφού εκεί είναι το μεγαλύτερο πλήθος των επιβατών. Έτσι δημιουργείται η «παράλληλη» λεωφορειακή γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός, η οποία ανταγωνίζεται με το τραμ, αλλά αντί να τερματίζει επί της Ιεράς Οδού όπως το τραμ, στρίβει αριστερά στην Σπ.Πατσή και φτάνει μέχρι το ύψος της οδού Αγ.Πολυκάρπου, όπου και το τέρμα της. Όταν το 1925 δημιουργείται η ΗΕΜ και αναλαμβάνει τους τροχιοδρόμους Αθηνών-Πειραιώς, επιβάλλοντας όπως είδαμε τις θρυλικές «Συμβατικές Δεσμεύσεις», η γραμμή των «ιδιωτών» περνάει σε καθεστώς μείωσης δρομολογίων, κάτι που έχει φυσικά ως αποτέλεσμα την αύξηση του επιβατικού έργου του τραμ. Βλέποντας αυτή την αύξηση, οι υπεύθυνοι αποφασίζουν τη δημιουργία «τοπικής» γραμμής με αριθμό και ονομασία 10: Ιπποκράτους-Μεγ.Αλεξάνδρου, η οποία τερματίζει στην ομώνυμη οδό στο ύψος της Ιεράς Οδού (σημερινή στάση «Λαΐς») και δρομολογείται στα μεσοδιαστήματα των διελεύσεων των τραμ από Βοτανικό. Την ίδια περίοδο, όπως είδαμε και στο Κεφάλαιο 022, καταργείται η τροχιοδρομική γραμμή 15: Μοναστηράκι-Σύνταγμα-Μαράσλειο και αποξηλώνονται οι γραμμές επί της Βουκουρεστίου βορείως της Πανεπιστημίου, κάτι που κάνει το τραμ 10 (και την παράλληλη γραμμή των ιδιωτών) να διέρχεται από Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Ρ.Φερραίου, Πανεπιστημίου, Βουκουρεστίου στην κάθοδο και Βουκουρεστίου, Πανεπιστημίου, Πατρ/χου Γρηγορίου Ε΄, Ακαδημίας και Ιπποκράτους στην άνοδο.
Κατά την περίοδο της Κατοχής όπως είδαμε, η ΗΕΜ υπέστη τεράστιες ζημιές σε υποδομή και τροχαίο υλικό, με αποτέλεσμα η γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός να εγκαταλείψει όλο το τμήμα από την Ιπποκράτους μέχρι την Πειραιώς και να λειτουργεί ως 10: Ομόνοια-Βοτανικός, με διαδρομή μέσω Ομόνοιας, Πειραιώς, Θερμοπυλών και Μεγ.Αλεξάνδρου, τερματίζοντας στο «τοπικό» τέρμα στη στάση «Λαΐς.» Το τμήμα προς το Βοτανικό Κήπο καταργείται εντελώς, ενώ το κομμάτι από Ιπποκράτους μέχρι Πειραιώς αφήνεται εντελώς στα χέρια των ιδιωτών και στη δική τους 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός, που συνεχίζει να τερματίζει επί της Σπ.Πατσή. (αν και επί της Ιπποκράτους συνεχίζει τη λειτουργία του το τραμ 11: Ιπποκράτους-Κολοκυνθούς/βλέπε Κεφάλαιο 12) Πολύ σύντομα, οι ιδιώτες λεωφορειούχοι δημιουργούν «παράλληλη» γραμμή και προς τη νέα χάραξη του τραμ 10, με την ονομασία 10Α: Ομόνοια-Βοτανικός και την ίδια ακριβώς διαδρομή, αλλά τέρμα στη Σπ.Πάτση, μαζί με τη λεωφορειακή γραμμή 10.
Το 1949 τελικά καταργείται και το τελευταίο τμήμα του τραμ 10, (Ομόνοια-Βοτανικός) αλλά οι γραμμές των ιδιωτών 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός και 10Α: Ομόνοια-Βοτανικός συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά. Για να καλύψει το κενό του καταργημένου τραμ, η ΗΕΜ δημιουργεί τη λεωφορειακή γραμμή ΙΜ: Ιερά Οδός-Μακρυγιάννη, με αφετηρία στη στάση «Λαΐς,» διαδρομή μέσω Μεγ.Αλεξάνδρου, Αγ.Κωνσταντίνου, Πλ.Ομονοίας, Σταδίου, Πλ.Συντάγματος, Φιλελλήνων και Αμαλίας, στην οποία και τερματίζει (στο ύψος της Διον.Αεροπαγίτου) μαζί με τη γραμμή της ΗΕΜ ΛΜ: Σταθ.Λαρίσης-Μακρυγιάννη, που δημιουργήθηκε λίγα χρόνια νωρίτερα, ως επέκταση της γραμμής της ΗΕΜ Α: Ομόνοια-Βεϊκου στο Σταθ.Λαρίσης, που μετά την Κατοχή είχε μείνει χωρίς τροχιοδρομική εξυπηρέτηση. (βλέπε Κεφάλαια 1, 2 και 15) Το 1953 και λόγω της κατάργησης του τραμ 1/3: Κολιάτσου-Κουκάκι, (βλέπε Κεφάλαια 1 και 5) οι γραμμές ΛΜ και ΙΜ επεκτείνονται επί των οδών Συγγρού, Χατζηχρήστου και Βεΐκου στην Πλατ.Κουκακίου, ενώ το 1960, με την τελική κατάργηση των υπηρεσιών λεωφορείων και τραμ της ΗΕΜ, περνούν για πάντα στην ιστορία.
Με την κατάργηση της γραμμής ΙΜ, που διερχόταν από τη Μεγ.Αλεξάνδρου σε όλο της το μήκος και τη μονοδρόμηση των βασικών αξόνων του κέντρου, η λεωφορειακή γραμμή 10Α: Ομόνοια-Βοτανικός, αποκτά αφετηρία στην Αγ.Κωνσταντίνου, διαδρομή στην κάθοδο μέσω Πλ.Ομονοίας, Πειραιώς, Μυλλέρου, Λεωνίδου, Ιεράς Οδού και Σπ.Πατσή και στην άνοδο μέσω Σπ.Πατσή, Ιεράς Οδού, Μεγ.Αλεξάνδρου και Αγ.Κωνσταντίνου. Η γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός διέρχεται στην κάθοδο από Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Βασ.Σοφίας, Βασ.Αμαλίας, Όθωνος, (τότε ήταν κάθοδος) Μητροπόλεως, Πλ.Μοναστηρακίου, Ερμού, Πλ.Αγ.Ασωμάτων, Σαρρή, Κριεζή, Μυλλέρου, Λεωνίδου, Ιερά Οδό και Σπ.Πάτση και στην άνοδο από Σπ.Πατσή, Ιερά Οδό, Μεγ.Αλεξάνδρου, Θερμοπυλών, Αγ.Ασωμάτων, Πλ.Αγ.Ασωμάτων, Ερμού, Πλ.Συντάγματος, (το τμήμα μεταξύ Όθωνος και Βασ.Γεωργίου παρέμεινε αμφίδρομο μέχρι τη δεκαετία του ’90, για να μπορούν τα διερχόμενα οχήματα να βγαίνουν από την Ερμού στην Αμαλίας) Βασ.Γεωργίου Α΄, (τότε ήταν άνοδος επίσης) Πανεπιστημίου, Ρ.Φερραίου, Ασκληπιού και Λ.Κατσώνη. Την ίδια χρονιά, ιδρύονται τοπικά δρομολόγια της 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός μέχρι τη στάση «Λαΐς» με ονομασία 10: Ιπποκράτους-Λαΐς, για να καλύψουν την αύξηση του επιβατικού έργου της γραμμής, μετά την κατάργηση της ΙΜ της ΗΕΜ.
Λίγα χρόνια αργότερα, η γραμμή 10Α: Ομόνοια-Βοτανικός συνδέεται με τη γραμμή 170: Δημαρχείο-Ιπποκράτους-Φυλακές Αβέρωφ, που είχε δημιουργηθεί το 1959 για να καλύψει το τμήμα του τραμ 11: Ιπποκράτους-Κολοκυνθούς που είχε καταργηθεί (το τμήμα «Αριστείδου-Κολοκυνθούς συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1960/βλέπε Κεφάλαιο 12) στο διακεντρικό 10Α/170: Βοτανικός-Ομόνοια-Αβέρωφ. Η συνδετική διαδρομή είναι μέσω Πλ.Ομονοίας, Σταδίου, Αρσάκη και Χαρ.Τρικούπη στην άνοδο και Ιπποκράτους, Πανεπιστημίου, Πλ.Ομονοίας στην κάθοδο. Γύρω στα 1966/1967 ξεκινά τη λειτουργία του το «θρυλικό» αμαξοστάσιο Βοτανικού της ΑΣΠΑ (εκεί που βρίσκεται ακόμα και σήμερα) και αποφασίζεται η γραμμή 10Α/170 να επεκταθεί μέσω της Αγ.Πολυκάρπου για να εξυπηρετήσει τους εργαζόμενους. Παράλληλα, η γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός επεκτείνεται νοτιότερα επί της Σπ.Πατσή, τερματίζοντας στην Πλατ.Φλέμινγκ. (σημερινό τέρμα)
Το 1969, αποφασίζεται μερικά από τα δρομολόγια του 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός να τερματίζουν στην εκκλησία του Προφ.Δανιήλ, με την ονομασία 10Α: Ιπποκράτους-Προφ.Δανιήλ. Παρ’ όλο που ο αριθμός 10Α είχε χρησιμοποιηθεί και για τη διαδρομή «Ομόνοια-Βοτανικός,» το γεγονός ότι κατά την περίοδο αυτή κανένα όχημα της γραμμής αυτής δε φέρει τον αριθμό 10Α, αλλά τον αριθμό 10Α/170 του διακεντρικού, κάνει τους υπεύθυνους να δώσουν στη γραμμή του Προφ.Δανιήλ τον αριθμό 10Α, ελπίζοντας ότι το επιβατικό κοινό θα καταλάβει τη διαφορά. Η διαδρομή του 10Α προς την εκκλησία του Προφ.Δανιήλ είναι μέσω των οδών Μυλλέρου, Αχιλλέως, Πλ.Ελαιοτριβείου, (τότε δεν υπήρχε γέφυρα στη συμβολή Αχιλλέως/Κωνσταντινουπόλεως, αλλά απλή ισόπεδη διάβαση) Σερρών, Σπ.Πατσή και Λ.Αθηνών και επιστροφή μέσω Λ.Αθηνών, Αχιλλέως και Θερμοπυλών.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, το 10Α/170 αποκτά και «αδερφάκι» διακεντρικό. Τη γραμμή 176/170: Προύσσης-Αβέρωφ, (σημερινό 813/βλέπε σχετικό κεφάλαιο) με την οποία το 10Α/170 λειτουργεί ως συγκρότημα. Παρ’ όλα αυτά, το 176/170 (όπως και η γραμμή 176: Αθήνα-Αιγάλεω/Προύσσης πριν απ’ αυτό) διέρχεται αμφίδρομα μέσω Πλ.Ομονοίας, Πειραιώς και Ιεράς Οδού, χωρίς φυσικά να εισέρχεται στο Βοτανικό. Την ίδια χρονική περίοδο και λόγω της μεγάλης βιομηχανικής ανάπτυξης της περιοχής του Βοτανικού μετά τη διάνοιξη της Λεωφ.Κηφισού τη δεκαετία του ’60, ορισμένα δρομολόγια της γραμμής 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός επεκτείνονται μέσω των οδών Σπ.Πατσή και Ορφέως στην Αγ.Τριάδα, ως 10: Ιπποκράτους-Ορφέως. Η νέα αυτή γραμμή, διατηρεί τον αριθμό 10, γιατί αποτελεί απλά επέκταση της γραμμής «Ιπποκράτους-Βοτανικός» και έχει 5-6 δρομολόγια την ημέρα για την εξυπηρέτηση των εργαζομένων.
Το 1981 και με το νέο σύστημα αρίθμησης της ΕΑΣ, η γραμμή 10: Ιπποκράτους-Βοτανικός μετονομάζεται σε 026: Ιπποκράτους-Βοτανικός, η 10Α: Ιπποκράτους-Προφ.Δανιήλ μετονομάζεται σε 025: Ιπποκράτους-Προφ.Δανιήλ, ενώ τα περιορισμένα δρομολόγια του 10 επί της Ορφέως αποκτούν δικό τους αριθμό, το 027: Ιπποκράτους-Ορφέως. Ξεχωριστό αριθμό επίσης αποκτούν τα τοπικά δρομολόγια της 10 μέχρι τη στάση «Λαΐς,» το 042: Ιπποκράτους-Λαΐδα. Το διακεντρικό 10Α/170 γίνεται το 043: Αβέρωφ-Βοτανικός και το διακεντρικό 176/170 γίνεται το 813: Αβέρωφ-Προύσσης. Λίγα χρόνια αργότερα, η γραμμή 043 απορροφάται από την 813, δημιουργώντας το 813 που γνωρίζουμε και σήμερα. (με τη διαφορά ότι διερχόταν ακόμα από Μεγ.Αλεξάνδρου και Αγ.Κωνσταντίνου στην άνοδο, αφού η Αγ.Κωνσταντίνου ήταν αμφίδρομη) Την ίδια περίοδο, εγκαινιάζεται η γέφυρα Αχιλλέως/Κωνσταντινουπόλεως και το 025 μη μπορώντας πια να αναστρέψει στον Προφ.Δανιήλ επεκτείνεται στο σημερινό του τέρμα, ενώ η γραμμή 042: Ιπποκράτους-Λαΐδα καταργείται, με τα οχήματά της να απορροφώνται πλήρως από το 026.
Το 1992 ξεκινούν τα έργα κατασκευής του Αττικού Μετρό και η εικόνα του κέντρου της Αθήνας αλλάζει εντελώς. Η Ερμού ανασκάπτεται ολόκληρη από το Μοναστηράκι μέχρι το Σύνταγμα, η Βασ.Αμαλίας γίνεται μόνο είσοδος (από αμφίδρομη που ήταν μέχρι τότε) και το τμήμα της Πλ.Συντάγματος από Όθωνος μέχρι Βασ.Γεωργίου που ήταν επίσης αμφίδρομο, γίνεται μονής κατεύθυνσης προς τη Λεωφ.Συγγρού, για να να «χωρέσει» το τεράστιο πλήθος των οχημάτων από την Ακαδημίας και τη Βασ.Σοφίας που, κατευθυνόμενα προς τα Νότια Προάστια, μέχρι πρότινος χρησιμοποιούσαν τη Βασ.Αμαλίας. Για τον ίδιο λόγο κι επειδή η Όθωνος είχε πλήρως καταλυφθεί από τα έργα κατασκευής του Σταθμού Συντάγματος, η Βασ.Γεωργίου Α΄ αλλάζει φορά, κατευθυνόμενη πια από την Αμαλίας στη Σταδίου. Επίσης ανασκάπτεται πλήρως και η Πλ.Αγ.Ασωμάτων στο Θησείο για την κατασκευή φρεατίου της γραμμής 3. Στα πλαίσια αυτών των αλλαγών, οι διαδρομή των γραμμών 025/026/027 προς Ιπποκράτους στο κέντρο, παίρνει τη σημερινή της μορφή και στην κάθοδο ξεκινούν να διέρχονται από Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Βασ.Σοφίας, Βασ.Γεωργίου Α΄, Πλ.Συντάγματος, Μητροπόλεως κτλ. Την όδευση αυτή τη διατηρούν και μετά την ολοκλήρωση των έργων, γιατί όταν έρχεται η ώρα να «ξαναστρωθει» η Ερμού, γίνεται κατευθείαν πεζόδρομος. (οι υπεύθυνοι είχαν δει κατά την περίοδο κατασκευής του Μετρό, ότι η έλλειψη της Ερμού δεν είχε αρνητικές επιπτώσεις στην κυκλοφορία κι έτσι αποφάσισαν να την «πεζοδρομήσουν») Επίσης και εξαιτίας των έργων στην Πλ.Αγ.Ασωμάτων, τα 025/026/027 ξεκινούν να διέρχονται από Λεωκορίου.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, το τέρμα του 026 μεταφέρεται στο Αμαξοστάσιο όπως και σήμερα, αλλά η πρώτη στάση επιβίβασης παραμένει στην Πλατ.Φλέμινγκ. Επίσης λόγω της μονοδρόμησης της οδού Ορφέως μεταξύ των οδών Σπ.Πατσή και Βουτσαρά, το 027 στην κατεύθυνση προς Ιπποκράτους δρομολογείται μέσω των οδών Βουτσαρά και Κοζάνης. Το 2006 και με το τέλος των εργασιών στο Θησείο, τα 025/026/027 επιστρέφουν στην αρχική τους χάραξη μέσω Ερμού, Πλ.Αγ.Ασωμάτων, Σαρρή κτλ. εγκαταλείποντας τη Λεωκορίου, ενώ το 2010 αφήνουν τη Βασ.Σοφίας για να διέλθουν στην κάθοδο μέσω Ομήρου, Σταδίου, Πλ.Συντάγματος, Μητροπόλεως κτλ. Έκτοτε έχουν μείνει απαράλλαχτες, συνεχίζοντας έτσι τη μακρά ιστορία τους στο σήμερα…
032: ΓΟΥΔΗ-ΜΑΡΑΣΛΕΙΟΣ
Ιδρύθηκε (μάλλον) στα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν ο ΟΑΣΑ ανέλαβε να εξυπηρετήσει μία από τις σχολικές γραμμές του Μαρασλείου με θερμικά λεωφορεία. Συνεχίζει να λειτουργεί και σήμερα, ακριβώς με την ίδια μορφή με την οποία ξεκίνησε και έχει ένα δρομολόγιο το πρωί από Γουδή κι ένα το μεσημέρι από Μαράσλειο. Το μόνο που έχει αλλάξει μέσα στα χρόνια είναι η ονομασία, αφού ξεκίνησε ως 032: Γουδί-Μαράσλειο. Tο 2000, τo «Μαράσλειο» έγινε «Μαράσλειος,» ενώ έξι χρόνια αργότερα, το «Γουδί» έγινε «Γουδή» μετά από ιστορική έρευνα κατοίκου, που απέδειξε ότι η περιοχή ονομάστηκε έτσι από κάποιον κτηματία Γουδή και όχι από το... μαγειρικό σκεύος!!